155
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

درهرحال، خوش‌گويی و گفتن سخنی که زيبا و نکوست، افزون بر آنکه محبت آن سوی رابطه را به سوی ما می‏کشاند و ما را در جايگاهی رفيع در ديدگان او می‏نشاند، شيطان را نيز از ميانه می‏راند و او را از گسستن رشته پيوند، نااميد می‌کند و رفتن شيطان از کناره پيوند، کافی است که بسياری از بدگمانی‏ها، حسادت‏ها، تهمت‏ها و غيبت‏ها بروز نيابد و رابطه برای هميشه سالم و پاک و دست‌نخورده بماند.

نرمی و شیرینی سخن

بر پایه آنچه گذشت و با توجه به ترسیم قرآنی فضای گفتگو، سخن نيکو، شیطان رانده‌شده،‌ دشمن آشکار انسان را از عرصه رابطه می‏راند و پيوندی استوار به ارمغان می‏آورد. در اين فضا فهم و تصديق اين دو سخن منسوب به امير مؤمنان علیه السلام (به نقل از غرر الحکم) آسان می‏شود: «عَوِّدْ لِسانَكَ لِينَ الكلامِ و بَذلَ السَّلامِ، يَكثُرْ مُحِبُّوكَ وَ يقِلَّ مُبغِضُوكَ»؛۱«مَن عَذُبَ لِسانُهُ كَثُرَ إخوانُهُ».۲ این دو روایت، دو صفت زيبای ديگر، یعنی نرم‌گويی و شيرين‌سخنی را برای کلام بيان می‏کنند و تأثير مستقيم آن‌ها را بر افزايش ارتباط‏های اجتماعی نشان می‏دهند. نرم‌گويی را نمی‏توان به طور دقيق تعريف کرد، اما همه ما معنای اجمالی آن را می‏دانيم و تفاوت آن را با درشت‌گويی می‌فهمیم. ما می‏توانيم خطای دوست و طرف رابطه خود را با لحنی آرام، سخنانی شمرده‌شمرده و با جملاتی مرتب‌شده و بدون خشم و خشونت بيان کنيم و می‏توانيم شيطان را به

1.. ميزان الحکمة، ح۱۸۰۶۱؛ زبانت را به نرم‌گويی و سلام كردن [به ديگران] عادت ده، تا دوستدارانت زياد شوند و بدخواهانت اندك.

2.. همان، ح۱۸۰۶۲؛ كسی كه زبانش شيرين باشد، برادرانش زياد شوند.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
154

يَقُولُوا الَّتِی هِی أحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَـنَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَـنَ کانَ لِلإنسَـانِ عَدُوًّا مُّبِينًا)۱«و به بندگان من بگو سخنی را كه نيكوتر است بگويند (برای هر مقامی نيكوترين سخن متناسب آن مقام را انتخاب كنند) همانا شيطان [به وسيله كلمات مفسده‏انگيز] ميانشان را بر هم می‏زند؛ زيرا شيطان هميشه برای انسان دشمنی آشكار بوده و هست».

شيخ طوسی در تفسير اين آيه به نقل از حسن بصری آورده است: به بندگانم بگو که به يکديگر، نيکوترين چيزی را که می‏شود گفت بگويند۲ و به تعبير علامه طباطبايی سخنی زيبا و مؤدبانه و به دور از درشتی و زشتی و ستم بگويند؛ سخنی که نيکو و همراه ادب باشد، تا زمينه دخالت شيطان را از بین ببرد. آيه در بخش دوم، تأثير کلام نيکو در ارتباط اجتماعی را به‌روشنی بيان می‏کند. ما حتی اگر به بدکاران سخن نيکو بگوييم، ديگر شيطان نمی‏تواند آن‌ها را تهييج و تحريک کند و ما را به جان هم اندازد. اين بدان معناست که شيطان از بدگويی و زشت‌گويی، بهره می‏برد و ارتباط ميان انسان‏ها را سست می‏کند و بر ما لازم است که اين فرصت را به او ندهيم. بدگويی، تخم کينه می‏کارد و دشمنی را به جای دوستی می‏نشاند و شيطان ميان دشمنی‏ها، ده‌ها کار ديگر می‏کند و آن اندازه وسوسه می‏کند تا دو انسان مرتبط را از هم چنان جدا کند که ديگر هيچ‌گاه به هم نپيوندند و اين کار را اگر ميان مؤمن و کافری که احتمال هدايتش می‏رود، با فعاليتی معمول بکند، ميان دو مؤمن به‌هم‌پيوسته با تلاش مضاعف می‏کند.

1.. اسرا: ۵۳.

2.. التبیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۴۸۹.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13407
صفحه از 228
پرینت  ارسال به