به نظر ما ، تنها دسته سوم از گزارش‏هاى منابع متأخّر ، قابل نقل و استنادند ، و اگر كسانى اين نظريه را نمى‏پذيرند و به دليل هيجان‏انگيز بودن متفرّداتِ منابع ضعيف و مؤثّر بودن آنها در گرم كردن مجالس ، نمى‏توانند از نقل آنها صرف نظر كنند ، بهره‏گيرى از اين كتاب ، حدّ اقل، اين فايده را براى آنها خواهد داشت كه بتوانند مطالب دستِ اوّل را كه در منابع كهن آمده‏اند ، از گزارش‏هايى كه در منابع اصلى وجود ندارند ، تفكيك كنند تا بويژه در نسبت دادن سخنى به اهل بيت عليهم السلام براى امرى مستحب ، مرتكب حرامِ مسلّم و نهىِ قطعىِ «وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ»^۱نگردند .

نمونه‏هايى از متفرّدات منابع متأخّر

اكنون براى نمونه ، به شمارى از گزارش‏هايى كه در منابع متأخّر آمده يا در زبان مرثيه‏سرايانْ شهرت يافته‏اند ، امّا در منابع اصلى ديده نمى‏شوند ، به طور اجمال ، اشاره مى‏كنيم :

۱ . فتواى شُرَيح قاضى در باره امام حسين عليه السلام‏

در منابع اصلى ، نقش شُرَيح قاضى در ماجراى دستگيرى و شهادت هانى بن عروه بيان شده است ؛ امّا آنچه شهرت يافته كه وى ، فتواى قتل امام حسين عليه السلام را صادر كرده ، تنها در منابع متأخّر (مانند : تذكرة الشهداء^۲ كه در قرن چهاردهم نگارش يافته) ديده مى‏شود .

۲ . نوازش دختر مسلم‏

در كتاب المنتخب طُرَيحى ، ضمن گزارش رسيدن خبر شهادت مسلم عليه السلام به امام حسين عليه السلام در راه كوفه ، آمده است :

مشهور ، ادّعا نكرده‏اند كه به نسخه‏اى معتبر ، دسترس داشته‏اند كه ديگران از آن ، بى‏بهره بوده‏اند و معمولاً گزارش‏هاى آنان ، مستند نيست ، وگاه گزارش‏هاى خود را مستند به كتاب‏هايى نظيرِ خود كرده‏اند (كه بعضاً همين استنادها هم نادرست است) .^۱
ثانياً ، اين گونه كتاب‏ها، در پاره‏اى از موارد ، گزارش‏هاى خود را به منابع معتبر ، مستند مى‏كنند ؛ امّا با مراجعه به منابع ياد شده ، مشخّص مى‏شود كه استناد آنها اشتباه است .^۲

اقسام گزارش‏ها در منابع متأخّر

گزارش‏هاى منابع متأخّر را به سه دسته مى‏توان تقسيم كرد :
دسته اوّل ، گزارش‏هايى كه خلاف واقع بودن آنها ، روشن و قطعى است ، مانند : شمارى از مطالب كتاب‏هاى روضة الشهدا ، أسرار الشهادة و المنتخب طُرَيحى و ساير منابع ضعيف متأخّر كه پيش از اين به آنها اشاره شد .

دسته دوم ، گزارش‏هايى كه متن آنها ايرادى ندارد ؛ ولى نه تنها دليلى بر صحّت آنها ارائه نشده ، بلكه به دليل آن كه در منابع اصلى ديده نمى‏شوند و در كنار مطالبى قرار دارند كه دروغ بودن آنها واضح است ، واقعيت داشتن آنها ، جدّاً مورد ترديد است .
دسته سوم ، گزارش‏هايى كه در منابع اصلى تاريخى و حديثى نيز وجود دارند .