33
دانشنامه قرآن و حديث 9

۱ / ۷

دل آدمى ، شگفت ترين عضو او

۱۸.امام على عليه السلام :اى مردم ! شگفت ترين چيز در انسان ، دل اوست ؛ زيرا مايه هايى از حكمت [و صفات پسنديده] در آن است و صفاتى به وارونه آنها : اگر اميد به او دست دهد ، طمع به خوارى اش مى افكند . اگر طمع ، او را بر انگيزد ، آزمندى به هلاكتش مى اندازد . اگر نوميدى بر او چيره آيد ، افسوس [و اندوه] او را مى كُشد . اگر خشم ، او را فرا گيرد ، عصبانيت ، جانش را به لب مى آورد . اگر خوش حالى يارش شود ، خوددارى را از ياد مى برَد . اگر ترس به او برسد ، احتياط كارى مشغولش مى سازد . اگر امنيت [و آرامش] ، او را فرو پوشاند ، غفلت ، او را در مى رُبايد . اگر نعمت پياپى به او برسد ، غرور ، او را فرا مى گيرد . اگر به ثروتى دست يابد ، توانگرى به طغيانش مى كشاند . اگر فقرى او را بگَزَد ، رنج [و گرفتارى] ، به خود سرگرمش مى سازد . اگر مصيبتى به او رسد ، بى تابى رسوايش مى كند . اگر گرسنگى به ستوهش آورد ، ناتوانى از پايش در مى آورد ، و اگر در سيرى از اندازه بگذراند ، پُرخورى به رنجش مى افكند . پس هر كوتاهى اى به او زيان مى رساند و هر زياده روى اى تباهش مى گرداند .


دانشنامه قرآن و حديث 9
32

۱ / ۷

أعجَبُ ما فيهِ قَلبُهُ

۱۸.الإمام عليّ عليه السلام :أيُّهَا النّاسُ! أعجَبُ ما فِي الإِنسانِ قَلبُهُ ، ولَهُ مَوادُّ مِنَ الحِكمَةِ وأضدادٌ مِن خِلافِها ، فَإِن سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ أذَلَّهُ الطَّمَعُ ، وإن هاجَ بِهِ الطَّمَعُ أهلَكَهُ الحِرصُ ، وإن مَلَكَهُ اليَأسُ قَتَلَهُ الأَسَفُ ، وإن عَرَضَ لَهُ الغَضَبُ اشتَدَّ بِهِ الغَيظُ ، وإن اُسعِدَ بِالرِّضى نَسِيَ التَّحَفُّظَ ، وإن نالَهُ الخَوفُ شَغَلَهُ الحَذَرُ ، وإنِ اتَّسَعَ لَهُ الأَمنُ استَلَبَتهُ الغِرَّةُ ۱ ، وإن جُدِّدَت لَهُ نِعمَةٌ أخَذَتهُ العِزَّةُ ، وإن أفادَ مالاً أطغاهُ الغِنى ، وإن عَضَّتهُ فاقَةٌ شَغَلَهُ البَلاءُ ۲ ، وإن أصابَتهُ مُصيبَةٌ فَضَحَهُ الجَزَعُ ، وإن أجهَدَهُ الجوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعفُ ، وإن أفرَطَ فِي الشِّبَعِ كَظَّتهُ البِطنَةُ ، فَكُلُّ تَقصيرٍ بِهِ مُضِرٌّ ، وكُلُّ إفراطٍ لَهُ مُفسِدٌ . ۳

1.في المصدر : «استلبته العزّة» ، وفي نسخة : أخذته العزّة . ومافي المتن أثبتناه من جميع المصادر الاُخرى وهو الصواب .

2.وفي نسخة : جهده البكاء .

3.الكافي : ج ۸ ص ۲۱ ح ۴ عن جابر بن يزيد ، نهج البلاغه : الحكمة ۱۰۸ ، الإرشاد : ج ۱ ص ۳۰۱ ، خصائص الأئمّة : ص ۹۷ كلّها نحوه ، بحارالأنوار : ج ۷۰ ص ۵۲ ح ۱۳ ؛ تاريخ دمشق : ج ۵۱ ص ۱۸۲ عن عبداللّه بن جعفر نحوه ، كنزالعمّال : ج ۱ ص ۳۴۸ ح ۱۵۶۷ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 74943
صفحه از 611
پرینت  ارسال به