>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

225

دانشنامه قرآن و حديث 9

كه نام اهل بيت در آنها آمده است ، ^۱ از روشن ترين اقدامات پيامبر صلى الله عليه و آله در معرّفى
اهل بيت به شمار مى روند .

۳ / ۱۰ . تعيين حقوق اهل بيت عليهم السلام

اقدام ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله ، حقوقى است كه ايشان براى جايگاه سياسى ـ اجتماعى اهل بيت، بيان نموده است ، مانند : حقّ مودّت (دوستى) ، حقّ ولايت (پيشوايى) ، حقّ اطاعت ، حقّ خمس و حقّ صلوات . ^۲

۳ / ۱۱ . تأكيد بر جايگاه سياسى ـ الهى اهل بيت عليهم السلام

همه اقدامات پيامبر صلى الله عليه و آله در جهت معرّفى «اهل بيت» ، مقدّمه بيان جايگاه سياسى ـ
الهى آنان و توضيح اين حقيقت بود كه چرا خداوند، آنان را به عنوان اوصيا و جانشينان وى و زمامداران سياسى جامعه معرّفى نموده و چرا پيامبر صلى الله عليه و آله آشتى با آنان را آشتى با خود و جنگ با آنان را جنگ با خود مى داند . ^۳
بارى ، بررسى سيره نبوى نشان مى دهد كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از هر راه ممكن براى معرّفى اهل بيت ـ كه در واقع ، آينده سازان جهان اسلام پس از وى بودند ـ بهره گرفت و از هيچ تلاشى فروگذار نكرد ، و حجّت را بر امّت تمام كرد؛ ولى افسوس كه با همه تلاش ها و سفارش هاى پيامبر صلى الله عليه و آله ، تاريخ صدر اسلام نشان مى دهد كه اگر ايشان توصيه مى كرد به خاندان او ظلم و ستم كنند ، بيش از آنچه كردند، ممكن نبود انجام دهند! ^۴

1.الكافي ، ج ۵ ، ص ۳۶ ، ح ۱ .

2.ر . ك : همين دانش نامه : ج ۱۰ ص ۳۲۳ (اهل بيت عليهم السلام / فصل هشتم : حقوق اهل بيت عليهم السلام ) .

3.مشيخة من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۵۷ .

4.ر . ك : همين دانش نامه : ج ۱۰ ص ۳۵۵ (اهل بيت عليهم السلام / فصل هشتم / عناوين حقوقهم / ولايت) .

دانشنامه قرآن و حديث 9

224

۳ / ۶ . بيان جايگاه علمى و دينى اهل بيت عليهم السلام

ديگر اقدام پيامبر صلى الله عليه و آله ، بيانِ جايگاه علمى اهل بيت بود ، از جمله اين كه : آنان
خزانه داران علم الهى ، وارث دانش پيامبران ، راسخان در علم ، اهل ذكر و آگاه ترينِ مردم اند و سخن آنان ، همان سخن پيامبر خداست . ^۱
پيامبر صلى الله عليه و آله علاوه بر بيان جايگاه علمى اهل بيت، به مرجعيت دينى آنان نيز اشاره نموده است، از جمله اين كه آنان پاسداران دين ، معدن رسالت ، اركان حق ، و مفسّر دين اند و دين با آنان آغاز و با آنان پايان مى پذيرد . ^۲

۳ / ۷ . بيان وجوب دوستى اهل بيت عليهم السلام

اقدام ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله ، بيان وجوب دوستى اهل بيت و آثار و بركات آن است، مانند
اين كه دوستى آنان، اساس اسلام ، و به معناى دوستى خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله ، شرط پذيرفته شدن توحيد ، نشانه ايمان و بهترين عبادت است و نخستين چيزى است كه در قيامت محاسبه مى شود و خير دنيا و آخرت را براى مسلمان به ارمغان مى آورد .

۳ / ۸ . هشدار از خطر دشمنى با اهل بيت عليهم السلام

اقدام ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله ، سخنانى است كه ايشان در باره خطر دشمنى با اهل بيت و آثار
زيانبار آن بيان نموده است، از جمله اين كه : دشمنى آنان موجب خشم الهى و قرار گرفتن در صف منافقان و كفّار خواهد شد و پايانى جز آتش دوزخ ندارد . ^۳

۳ / ۹ . بيان تعداد «اهل بيت» و نام هاى آنان

احاديثى كه به شمار اوصيا و جانشينان پيامبر صلى الله عليه و آله تصريح دارند، در كنار احاديثى

1.ر . ك : : همين دانش نامه : ج ۱۰ ص ۷ (اهل بيت عليهم السلام / فصل چهارم : دانش اهل بيت عليهم السلام ) .

2.ر . ك : ص ۵۰۹ (اهل بيت عليهم السلام / فصل سوم / پاسداران دين) و ص ۵۲۳ (كان رسالت) و ص ۵۲۵ (بنيان هاى حق) و ص ۵۳۳ (دين با آنان آغاز مى گردد و با آنان پايان مى گيرد) .

3.ر . ك : همين دانش نامه : ج ۱۰ ص ۴۸۹ (اهل بيت عليهم السلام / فصل دهم / برحذر داشتن از دشمنى با اهل بيت عليهم السلام ) .

نام منبع :

دانشنامه قرآن و حديث 9

سایر پدیدآورندگان :

محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران

تعداد جلد :

22

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1390

نوبت چاپ :

اول

این دانش‌نامه، به شیوۀ الفبایى ـ موضوعى به گزارش احادیث مرتبط با موضوعات پرداخته است و با استناد به آیات و روایات معصومان علیهم السلام به توضیح و تبیین موضوعات، مفاهیم و مدخل‏ هاى دینى مى‏‌پردازد که از جهت موضوعى، دامنۀ گسترده‏‌اى را در بر می‌گیرد و مفاهیم دینى، اعتقادى، اخلاقى، سیاسى، اقتصادى و فرهنگى را پوشش مى‏‌دهد و در صدد پاسخ‌گویی به نیازهای معرفتی امروز جامعه است و از این ویژگی‌ها برخوردار است: ا. روش‌مند ‌بودن؛ 2. آوردن حدیث در کنار قرآن؛ 3. جامعیّت؛ 4. اختصار؛ 5. مستند بودن.
«دانش‌نامۀ قرآن و حدیث» در واقع تکمیل و گسترش کتاب «میزان الحکمة» است. به همین دلیل مجلّدات نخستین آن، نام «دانش‌نامۀ میزان الحکمه» را بر خود داشت؛ اما به دلیل تفاوت‌های کمی و کیفی این دو مجموعه با هم، در ویرایش دوم عنوان «دانش‌نامۀ قرآن و حدیث» برای آن انتخاب شد. این دانش‌نامه تنها به گردآوری آیات و روایات نپرداخته است؛ بلکه افزون بر ویژگی‌های برشمرده شده، در آغاز مدخل‌ها به تبیین موضوع مدخل از جهات گوناگون پرداخته است. هم‌چنین در یایان مدخل‌ها نیز تحلیل‌های مورد نیاز آمده است.
در مقدمۀ دانش‌نامه از مباحثى چون معناى سنّت و شمول آن بر احادیث اهل‌بیت علیهم السلام و جایگاه سنّت در عرصۀ شناخت معارف دینى سخن رفته است. هم‌چنین ضمن بررسى جایگاه والاى سنّت، دیدگاه ‏هاى مختلف و دلایل آن‌ها بررسى شده و نظر منتخب ـ عدم انفکاک میان قرآن و سنّت ـ تبیین شده است. در ادامه، مقدمات شناخت حدیث ـ مانند علم رجال، علم درایه، آگاهى از نقد متن حدیث و مسائل مربوط به تعارض آن با قرآن و عقل ـ بررسى شده و افزون بر گزارش مختصرى از پیشینۀ گردآورى احادیث، از آثار و جوامع حدیثى اولیۀ قبل از کتب اربعه و جوامع حدیثىِ متأخّر در میان شیعیان و اهل سنّت، فهرستى ارائه شده است.
«دانش‌نامۀ قرآن و حدیث» که تاکنون هجده جلد از آن منتشر شده است، پیش‏بینى مى‏ شود حجم آن به بیش از هفتاد جلد برسد. جلدهای منتشر شده فقط مدخل‏ هاى دو حرف «همزه» و «باء» را دربر دارد. در ذیل حرف «همزه»، این مدخل‌ها آمده است: 1. ایثار؛ 2. استئثار؛ 3. اجاره؛ 4. اجل؛ 5. آخرت؛ 6. برادری؛ 7. ادب؛ 8. اذان؛ 9. آزاررسانی؛ 10. تاریخ؛ 11. زمین؛ 12. خانواده؛ 13. الگو؛ 14. مواسات؛ 15. غذا خوردن؛ 16. همدلی؛ 17. خدا؛ 18. آرزو؛ 19. امامت؛ 20. امّت؛ 21. امانت؛ 22. امنیّت؛ 23. ایمان؛ 24. انس؛ 25. انسان؛ 26. اهل‌بیت علیهم السلام؛ 27. درنگ ورزیدن؛ 28. آسیب.
هم چنین در حرف «ب»، این مدخل‌ها قرار دارند: 29. دریا؛ 30. بخل و تنگ نظری؛ 31. بدعت؛ 32. اَبدال، اَوتاد، اَقطاب؛ 33. بدا؛ 34. نیکی؛ 35. برکت؛ 36. برهان؛ 37. بسمله؛ 38. گشاده‌رویی و خوش‌رویی؛ 39. بصیرت؛ 40. کینه (نفرت)؛ 41. اشک ریختن؛ 42. سرزمین؛ 43.بلوغ؛ 44. رسایی و شیوایی گفتار؛ 45. تبلیغ؛ 46. آزمایش الهی؛ 47. بهتان؛ 48. مباهله (نفرین کردن به یکدیگر)؛ 49. بیعت.

نتیجه جستجو برای « »