219
دانشنامه قرآن و حديث 9

اهل بيت ، در قرآن و حديث

در قرآن كريم نيز هماهنگ با لغت، واژه «اهل» به كسانى اطلاق شده كه نوعى پيوند و وابستگى، آنها را گرد آورده ، مانند : «أهل القرى»، ۱ «أهل المدينة»، ۲ «أهل الإنجيل» ۳ و «أهل التقوى». ۴ تركيب «اهل بيت» سه بار در قرآن به كار رفته است :
۱ . در داستان موسى عليه السلام ، آن گاه كه نوزاد بود و خواهرش به فرعونيان گفت :
«هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَ هُمْ لَهُ نَاصِحُونَ . ۵
آيا شما را به خانواده اى راه نمايى كنم كه سرپرستى او را به عهده گيرند و خيرخواه اين كودك باشند؟»
.

1.اعراف : آيه ۹۶ .

2.توبه : آيه ۱۰۱ .

3.مائده : آيه ۴۷ .

4.مدّثّر : آيه ۵۶ .

5.قصص : آيه ۱۲ ، احزاب : آيه ۳۳ .


دانشنامه قرآن و حديث 9
218

درآمد

اهل بيت ، در لغت

واژه «اهل بيت»، تركيبى اضافى و مركّب از «اهل» و «بيت» است . واژه «أهل» در كاربردى مانند «أهل الرجل» به خاندان شخص و ويژگان او و در «أهل البيت» بر ساكنان خانه و در «أهل الأمر» بر زمامداران و در «أهل المذهب» بر پيروان آن آيين، اطلاق مى گردد. ۱
همچنين گاهى واژه «أهل» در اضافه به برخى معانى، به معناى شخص يا اشخاص شايسته و سزامند و يا مأنوس به چيزى و يا خبير و ماهر در كارى، به كار گرفته مى شود.
راغب در تبيين معناى «اهل» مى گويد :
أهل الرّجل : من يجمعه و إيّاهم نسب أو دين ، أو ما يجرى مجراهما من صناعةٍ و بيت و بلد و أهل الرجل فى الأصل: مَن يجمعه و إيّاهم مسكن واحد ثمّ تجوّز به فقيل أهل الرجل لمَن يجمعه و إيّاهم نسب . ۲
اهل مرد ، به كسانى گفته مى شود كه نسب يا دين و يا چيزى هم پاى آنها همانند صنعتى يا خانه اى يا سرزمينى ، آنها را با آن مرد ، يك جا جمع كرده است . اهل مرد ، در اصل در باره افرادى به كار مى رود كه محلّ سكونت آنها را با آن مرد ، يك جا گِرد آورد ، و بعدا به صورت مجاز در باره كسانى به كار رفته كه نَسَب ، آنها را دور هم جمع كرده است .
جامع و مشترك ميان همه اين معانى ، نزديكى و پيوند افراد يا اشيا با آن كسى است كه اهل او خوانده مى شوند. از اين رو، هر چه نزديكى مورد اشاره ، بيشتر و پيوند قوى تر باشد ، صدق عنوان «اهل» بر آنان كامل تر خواهد بود .
كلمه «بيت» نيز چنانچه به افراد حقيقى اضافه شود، به معناى خانه مسكونى يا طايفه و عشيره آنهاست ؛ اما اگر به شخصيت حقوقى انسان و يا معانى ديگرى اضافه گردد (مانند: «بيتِ رياست» ، «بيت قضاوت» ، «بيت مرجعيت» ، «بيت علم» و «بيت نبوّت»)، به معناى خاندانى است كه با آن معنا پيوند و نزديكى دارند . ۳

1.اختيار معرفة الرجال ، ص ۳۷۱ ، الرقم ۶۹۲ .

2.ر . ك : لسان العرب : واژه «أهل» .

3.مفردات ألفاظ القرآن : ص ۹۶ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 74972
صفحه از 611
پرینت  ارسال به