17
دانشنامه قرآن و حديث 9

اراده و آزادى ، انديشه ، بيان ، حيا ، استعداد تعليم و تربيت ، استعداد پذيرش امانت و تكليف الهى ، استعداد تلقّى وحى و الهام از جانب خداوند متعال .
گفتنى است كه انسان ، با بهره گيرى درست از اين ويژگى ها ، مى تواند خود را به قلّه كمالات انسانى برساند ؛ اما اگر از اين امكانات بالقوّه خدادادى بهره نگرفت ، خصلت هاى منفى موجود در بُعد مُلكى او ، بر وى غلبه خواهند كرد و در نتيجه ، او به اسفلِ سافلين ۱ سقوط خواهد كرد . اين خصلت ها عبارت اند از : جهل ، شتاب ، ناسپاسى ، سركشى ، فراموشكارى ، غرور ، ستمگرى ، آزمندى ، بخل ، بى تابى ، حسد و ... .

۸ . اصلى ترين عوامل صعود به قلّه كمالات انسانى

اصلى ترين عوامل صعود به قلّه كمالات انسانى را مى توان در به كار گيرى عقل ، علم و حكمت ، ايمان به مبدأ و معاد ، بلندهمّتى ، انجام دادن كارهاى نيك و مجاهدت با تمايلات نفسانى خلاصه كرد . ۲

۹ . اصلى ترين آفات صعود به قلّه كمالات انسانى

مهم ترين آفات شكوفايى استعدادهاى انسانى و وصول به قلّه انسانيت ، عبارت اند از : جهل ، غفلت ، پيروى از هوس و ترك عمل به دانسته هاى خود . آيات و احاديثى كه بر اين معنا دلالت دارند ، تأمّل برانگيز و سخت آموزنده اند . ۳

۱۰ . جايگاه انسان كامل

انسان ، در سير تكاملى خود ، به تناسب ميزان مجاهدت و فرمانبرى او از خداوند

1.. اسفل سافلين ، پايين ترين مرتبه پستى و اشاره به آيه پنجم از سوره تين است .

2.رجال الطوسي ، ص ۴۲۹ ، الرقم ۶ .

3.ر . ك : ص ۱۹۹ (انسان / فصل هشتم : آسيب هاى انسان) .


دانشنامه قرآن و حديث 9
16

ناظر به بُعد مُلكى اوست ـ ، تعبير «نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِى» ۱ به كار مى برد و در باره نسل وى ، پس از بيان مراحل آفرينش مُلكى (نطفه ، عَلَقه ، مضغه و ...) ، لحن خود را از خلق به انشا تغيير داده و مرحله جديدى را كه با مراحل پيشين ، متفاوت است ، يادآور مى شود ؛ مرحله اى كه در آن ، سخن از حيات ، علم و قدرت انسان است .
مراحل پيشين هر چند در اوصاف ، ويژگى ها ، رنگ ، طعم و شكل با يكديگر متفاوت بوده اند ، امّا همجنس يكديگر به شمار مى رفته اند ، در حالى كه اين مرحله ، همجنس مراحل پيشين به شمار نمى آيد . خداوند ، در اين مرحله چيزى را به انسان عطا كرده كه در مراحل پيشين عطا نكرده بود . ۲

۶ . حكمت آفرينش انسان

بر پايه حكمت آفريدگار ، آفرينش انسان ، بلكه همه آفريده ها ، عبث و بيهوده نيست . همچنين مقتضاى غناى ذاتى خداوند متعال ، اين است كه آفرينش انسان و موجودات ، سودى براى او ندارد . حكمت هايى كه براى آفرينش در قرآن و احاديث اسلامى آمده ، عبارت اند از : به كار گيرى انديشه و شناخت خدا ، آزمايشِ انسان ، عبادت خداوند متعال ، رحمت الهى و بازگشت به سوى خدا . توضيح اين حكمت ها ضمن تحليلى خواهد آمد .

۷ . ويژگى هاى مثبت و منفى انسان

انسان ، به دليل اين كه موجودى دو بُعدى (مُلكى و ملكوتى) است ، داراى ويژگى هاى مثبت و منفى است .
شمارى از ويژگى هاى مثبت انسان ، عبارت اند از : خلقت و سرشتِ نيكو ،

1.حجر : آيه ۱۵ و ۲۹ ، ص : آيه ۳۸ و ۷۲ .

2.دائرة المعارف قرآن كريم : ج ۴ ص ۴۸۸ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 75086
صفحه از 611
پرینت  ارسال به