15
دانشنامه قرآن و حديث 9

مخازن آن ، در نزد ماست و فقط آن را به اندازه ، فرو مى فرستيم» ، بدين معنا اشاره دارد كه همه موجودات دنيوى ، پيش از نشئه دنيا از نوعى وجود ، برخوردار بوده اند .

۴ . آفرينش مُلكى انسان

پيش از اين در تعريف انسان ، اشاره كرديم كه انسان ، موجودى است دو بُعدى و مركّب از جسم و روح الهى ، يا تركيبى است از عقل و صورت ، يا عقل و شهوت ، و يا عالم بالا و عالم پايين .
جسم ، صورت ، شهوت و عالَم پايين ، به بُعد مُلكى (مادّى) انسان ، و روح الهى ، عقل و عالم بالا ، به جنبه ملكوتىِ (غير مادّى) او اشاره دارند .
آيات و احاديثى كه به آفرينش بُعد مُلكى انسان اشاره دارند ، به چهار دسته تقسيم مى شوند :
دسته اوّل ، آيات و احاديثى كه به بيان آفرينش انسان از خاك پرداخته اند ؛ ۱
دسته دوم ، آيات و احاديثى كه به آفرينش انسان از آب ، اشاره دارند ؛ ۲
دسته سوم ، آيات و احاديثى كه مرحله پيشرفته (نطفه) را بيان كرده اند ؛ ۳
دسته چهارم ، آيات و احاديثى كه به مراحل تكاملىِ جنبه ملكى انسان از خاك تا وصول به بُعد ملكوتى اشاره كرده اند . ۴

۵ . آفرينش ملكوتى انسان

قرآن كريم ، در باره آفرينش ملكوتى انسان در مورد آدم عليه السلام پس از ذكر «تسويه» ـ كه

1.بحار الأنوار ، ج ۱۰۴ ، ص ۲۹ ـ ۳۰ .

2.. ر . ك : ص ۶۱ (انسان / فصل دوم / آفرينش انسان از خاك) .

3.. ر . ك : ص ۶۳ (انسان / فصل دوم / آفرينش انسان از آب) .

4.. ر . ك : ص ۶۵ (انسان / فصل دوم / آفرينش انسان از نطفه) .


دانشنامه قرآن و حديث 9
14

ه ـ آيات و احاديثى كه ويژگى هاى مثبت انسان را بيان كرده اند . ۱
و ـ آيات و احاديثى كه به موقعيت «انسان كامل» نظر دارند و اين كه انسان در سير تكاملى خود ، مى تواند به نقطه اى برسد كه مظهر اسما و صفات الهى گردد و بدين سان ، خليفه خدا ، مسجود فرشتگان و امامِ ملكوتيان شود . ۲

۳ . انسان ، پيش از ورود به دنيا

مقتضاى تأمّل در شمارى از آيات قرآن و احاديث اهل بيت عليهم السلام ، اين است كه انسان ، پيش از وجود دنيوى ، در نشئه اى ديگر ، از نوعى «وجود» برخوردار بوده است . از اين رو در تفسير اين سخن خداوند متعال : «هَلْ أَتَى عَلَى الْاءِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئا مَّذْكُورًا؛ ۳ آيا انسان را آن هنگام از روزگار [ به ياد] مى آيد كه چيزى در خور ياد نبود ؟» ، از امام باقر عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد :
كانَ مَذكورا فِى العِلمِ وَ لَم يَكُن مَذكورا فِى الخَلقِ . ۴
در علم [ خدا] ، ياد شده بود ؛ ولى در ميان آفريده ها قابل ياد نبود .
اين سخن ، نشان مى دهد كه انسان ، پيش از وجود خارجى ، در علم خداوند ، موجود و به صورت وجود علمى ، براى خداى متعال ، معلوم بوده و در پى اراده او از عالَم علم به عالَم عين ، منتقل شده و وجود خارجى يافته است .
همچنين آيات ميثاق ۵ بر وجود انسان قبل از نشئه دنيا دلالت دارند ؛ بلكه آيه «وَ إِن مِّن شَىْ ءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَ مَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ؛ ۶ هيچ چيزى نيست ، مگر اين كه

1.ر . ك : ص ۹۱ (انسان / فصل سوم : برترى هاى انسان / آفرينش آنچه در زمين است، براى انسان) .

2.الكافي ، ج ۲ ، ص ۴۹۴ ، ح ۱۸ .

3.انسان : آيه ۱ .

4.ر . ك : ص ۳۴ ح ۱۹ .

5.اعراف : آيه ۱۲۷ ، يس : آيه ۶۰ .

6.حجر : آيه ۲۱ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 75087
صفحه از 611
پرینت  ارسال به