13
دانشنامه قرآن و حديث 9

گفتنى است كه همه اين تعاريف ، در واقع ، تفسير اجمالى انسان و دورنمايى از حقيقت اين موجود پيچيده است ، نه تعريف تفصيلى آن .

۲ . اهمّيت و ارزش انسان

آيات و احاديثى را كه بر اهمّيت و ارزش ممتاز انسان در جهان آفرينش ، دلالت دارند ، مى توان به شش دسته تقسيم كرد :
الف ـ روشن ترين آيه اى كه بر اهمّيت آفرينش انسان دلالت دارد ، آيه اى است كه در آن ، خداوند ، در پىِ آفرينش اين موجود پيچيده ، بدين گونه از خود ، ستايش مى نمايد :
«فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ . ۱
خجسته است خداوند ، كه بهترين آفريننده است»
.
گفتنى است كه خداوند متعال ، در قرآن ، تنها يك بار از خود با توصيف «بهترين آفريننده» ستايش كرده و آن هم هنگام آفرينش انسان است .
ب ـ آيات و احاديثى كه بر كرامت انسان و برترى او بر ساير آفريده ها دلالت دارند . ۲
ج ـ آيات و احاديثى كه تصريح مى كنند كه آنچه در زمين است ، بلكه همه جهان ، براى انسان ، آفريده شده است . ۳
د ـ آيات و احاديثى كه دلالت دارند كه خداوند متعال ، همه آنچه را در آسمان ها و زمين است ، مسخّر انسان كرده است . ۴

1.مؤمنون : آيه ۱۴ .

2.الأعلى (۸۷) : ۱۵ .

3.في المصدر : قلت .

4.ر . ك : ص ۸۵ (انسان / فصل سوم : برترى هاى انسان / گراميداشت الهى) .


دانشنامه قرآن و حديث 9
12

انسان ، در قرآن و حديث

موضوع انسان شناسى ، يكى از اصلى ترين مسائل اسلامى است كه در قرآن و احاديث اهل بيت عليهم السلام از زاويه هاى مختلف ، مورد توجّه قرار گرفته است . در واقع ، آنچه در نصوص اسلامى (متون قرآن و حديث) در باره عقيده ، اخلاق و عمل آمده ، به گونه اى مرتبط با موضوع انسان شناسى است ؛ ولى همه اين مباحث ، تحت عنون «انسان» ، قابل طرح نيست .
متون مطرح شده در اين بخش (مدخل «انسان») ، اصلى ترين مباحث انسان شناسى را از نگاه قرآن و احاديث اسلامى در خود دارند . اكنون پيش از پرداختن به متن آيات و احاديث ، توضيح كوتاهى در باره آنها ارائه مى گردد :

۱ . تعريف اجمالى انسان

انسان ، از نگاه قرآن كريم ، موجودى است مركّب از جسم ـ كه ريشه در خاك دارد ـ و روح ـ كه مبدأ آن ، امر الهى است ـ .
در احاديث اهل بيت عليهم السلام ، گاه انسان به تركيبى از عقل و صورت ، و گاه به تركيبى از عقل و شهوت ، و گاه به تركيبى از عالم بالا و پايين ، تفسير شده كه اين تعاريف نيز در واقع ، تعابير ديگرى از تفسير انسان به جسم و روح الهى است .
همچنين در برخى از احاديث ، انسان به موجودى كه ميان خدا و شيطان در حركت است ، تفسير شده كه گاه به سوى خدا مى رود و گاه به طرف شيطان ، تا اين كه در نهايت ، در زمره دوستان خدا و يا در شمارِ دشمنان او قرار گيرد .
در برخى ديگر از احاديث ، انسان به شاهين ترازو تشبيه شده كه گاه به وسيله جهل (نادانى و ناآگاهى) ، به سوى سقوط و نابودى و گاه به وسيله علم و معرفت ، به سوى كمال ، گرايش پيدا مى كند .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 75047
صفحه از 611
پرینت  ارسال به