129
دانشنامه قرآن و حديث 9

گفتنى است كه آزمايش خداوند متعال به منظور آگاهى يافتن نيست ؛ بلكه حكمت آن ، شكوفا كردن استعدادهاى انسان است ، چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده :
ألا إنَّ اللّهَ تَعالى قَد كَشَفَ الخَلقَ كَشفَةً ، لا أنَّهُ جَهِلَ ما أخفَوهُ مِن مَصونِ أسرارِهِم وَ مَكنونِ ضَمائِرِهِم ، وَ لكِن لِيَبلُوَهُم أيُّهُم أحسَنُ عَمَلاً ، فَيَكونَ الثَّوابُ جَزاءً وَ العِقابُ بَواءً . ۱
بدانيد كه خداوند متعال، از آفريده ها كاملاً پرده برداشته است ، نه اين كه از آنچه آنها پنهان كرده اند ، از محفوظات رازهايشان و پنهان شده هاى درونشان ، بى خبر باشد. آرى ! براى اين كه آنها را بيازمايد تا اين كه كدامشان بهترين كردار را دارند تا بدين وسيله ثواب، پاداش و عِقاب، كيفرش باشد .
شايد مقصود از آنچه در برخى احاديث آمده ، همين معنا باشد ، اين كه وقتى داوود عليه السلام از خداوند پرسيد كه : «پروردگارا ! چرا آفريده ها را پديد آوردى؟» ، چنين پاسخ آمد :
لِما هُم عَلَيهِ . ۲
براى آنچه آنان برآن ند (براى قابليت هايى كه دارند) .
يعنى هدف آفرينش آنها ، اين است كه استعدادهايى كه شخصيت آنها بر اساس آن شكل گرفته ، شكوفا گردد و به منصه ظهور رسد .

۳ . عبادت خداوند متعال

حكمت ديگر آفرينش انسان ، كه در قرآن بدان تصريح شده ، عبادت آفريدگار است :

1.ملك : آيه ۲ .

2.نهج البلاغة : خطبه ۱۴۴ .


دانشنامه قرآن و حديث 9
128

بديهى است كه شناخت خداوند متعال ، در گام نخست ، تنها از راه به كارگيرى انديشه و عقل ، ميسّر است .
اين حكمت ، در حديث قدسى معروف نيز بدين صورت آمده است :
كُنتُ كَنزا مَخفِيّا ، فَأَحبَبتُ أن اُعرَفَ ، فَخَلَقتُ الخَلقَ لِكَى اُعرَفَ . ۱ من ، گنج پنهان بودم و دوست داشتم كه شناخته شوم. پس بندگان را آفريدم تا شناخته شوم .
گفتنى است كه اين حديث ، در منابع حديثى نيامده و همان طور كه برخى گفته اند ، سند صحيحى ندارد و به همين جهت ، ابن تيميّه آن را از مجعولات مى داند ؛ ۲ ليكن بسيارى از منابع عرفانى و اخلاقى متأخّر ، آن را نقل كرده اند ۳ و مضمون آن ، هماهنگ با قرآن و برخى احاديثى است كه گذشت .

۲ . آزمايش انسان

حكمت ديگر خلقت انسان ، ابتلا و آزمايش است :
«الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً . ۴
اوست كه مرگ و زندگى را آفريد تا شما را بيازمايد كه كدامتان بهترين كردار را داريد»
.

1.ر . ك : ص ۱۰۶ ح ۸۶ .

2.تذكرة الموضوعات : ص ۱۱ .

3.ر.ك : اخلاق ناصرى : ص ۳۴ ، كامل بهايى : ج ۱ ص ۵ و ۳۴ ، نفائس الفنون : ص ۱۷۱ ، مشارق أنوار اليقين : ص ۲۷ ، جامع الأسرار : ص ۱۰۲ ، ۱۴۴ ، ۱۵۹ ، ۱۶۲ ، ۱۶۴ و ۶۰۱ ، نصّ النصوص : ص ۹۱ ، ۹۳ ، ۲۶۶ ، ۳۰۳ ، ۳۱۵ ، ۳۸۲ ، ۴۰۸ ، ۴۱۵ ، ۴۱۸ ، ۴۳۸ ، ۴۴۵ و ۴۵۱ ، ظن ، ص ۲۶۳ ، نقد النقود : ص ۶۳۹ ، ۶۶۲ ، ۶۶۵ و ۶۸۲ ، الاثنتا عشرة مسألة : ص ۱۵۹ و ۱۶۲ ، إحقاق الحقّ : ج ۱ ص ۴۳۱ ، مجالس المؤمنين : ج ۲ ص ۱۵۹ ، شرح اُصول الكافى ، ملّا صالح مازندرانى : ص ۲۴۹ ، ۲۷۸ و ۳۶۵ ، مفاتيح الغيب : ص ۲۹۳ ، روضة المتّقين : ج ۲ ص ۷۱۰ و ج ۸ ص ۱۶۲ ، زاد المسالك : ص ۱۹ ، كلمات مكنونه : ص ۳۳ ، تعليقات على أثولوجيا : ص ۹۶ ، بحار الأنوار : ج ۸۷ ص ۱۹۹ و ۳۴۴ .

4.نقد الرجال ، ج ۳ ، ص ۱۹۸ و۱۹۹ ، الرقم ۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    22
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 75018
صفحه از 611
پرینت  ارسال به