۴ / ۴

عيبجويى‏

۷۲.عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق ، قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيد اللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :
قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام . فَقالَ : حَدَّثَنى أبى، عَن جَدّى، عَن آبائِهِ عليهم السلام، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : لَو تَكاشَفتُم ما تَدافَنتُم .^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام: به امام جواد عليه السلام گفتم: از پدرانت حديثى برايم بيان فرما .
فرمود : «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : اگر باطن شما براى يكديگر آشكار مى‏شد، حاضر نبوديد كه در تدفين يكديگر شركت كنيد» .

شرح‏

اين سخن را مى‏توان ناظر به حكمت تحريم تجسّس براى عيبجويى در آيه شريف: (وَ لَا تَجَسَّسُواْ)^۲ دانست. براى توضيح حديث ياد شده، اين نكات، قابل توجّه اند:
۱ . عيب‏ها و ضعف‏هاى پنهانى مردم، فراوان اند، به گونه‏اى كه اگر باطن آنها بر يكديگر آشكار گردد، هيچ كس حاضر نيست در مراسم دفن ديگرى حضور يابد.
۲ . يكى از نعمت‏هاى بزرگ الهى، پنهان بودن عيوب مردم از يكديگر است، و حكمت تحريم تجسّس، پاسدارى از اين نعمت است.
۳ . همان طور كه خداوند متعال، ستّار العيوب است، اهل ايمان نيز، نه تنها بايد در

پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله كه از مصونيت الهى برخوردار است ، بايد در كارها با مسلمانان مشورت نمايد.^۱
۲ . در نظام آفرينش به استثناى معصومان عليهم السلام، انديشه هيچ كس از خطا مصونيت ندارد، و معصومان نيز براى آن كه الگوى ديگران باشند، در كارها با ديگران مشورت مى‏كردند.
۳ . مقتضاى حكمت بالغه الهى، اين است كه انسان‏ها در تشخيص تصميم صحيح در زندگى، از نظر يكديگر استفاده كنند.
۴ . يكى از لغزش‏هاى خطرناك انديشه، استبداد رأى و اكتفا كردن به نظر خويش است، چنان كه از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود:
المُستَبِدُّ بِرَأيِهِ مَوقوفٌ عَلى‏ مَداحِضِ الزَّلَلِ .^۲
كسى كه به استبداد رأى دچار شده ، بر لغزشگاه‏هاى انديشه، ايستاده است .
۵ . پرهيز كردن از خودرأيى و استفاده از نظر ديگران، به انسان كمك مى‏كند كه به انديشه درست دست يابد و ديدگاه‏هاى نادرست را تشخيص دهد.^۳