حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است كه مقصود آيه، اين است كه با همه مردمان اعم از مؤمنان و مخالفان، نيكو سخن بگوييد . با مؤمنان بايد گشاده‏رو بود و با مخالفان بايد به نرمى و مدارا سخن گفت تا به ايمان جذب شوند و [در صورتى كه جذب نشدند،] كمترين ثمره آن، اين است كه خود و برادران مؤمنش را از گزند آنان مصون مى‏دارد .^۱
۶ . اقداماتى كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به منظور تأليف قلوب دشمنان و يا پيشگيرى از انحراف پيروانِ تازه‏مسلمان خود انجام مى‏داد ، يكى از مصاديق مداراى سياسى است . اصولاً در قرآن، بخشى از زكات، تحت عنوان «و المؤلّفة قلوبهم» ، ^۲ به اين امر، اختصاص يافته است .

اخلاقى و دينى است . از اين رو ، «مدارا»، صفت ارزشى و «مداهنه» ، صفتى ضدّ ارزشى شمرده مى‏شود .
۳ . حديث ياد شده ، مى‏تواند تفسير اين آيه شريف باشد :
(فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ . ^۱ به خاطر رحمت الهى، با آنان نرم‏خو شدى ، و اگر خشن و سنگ‏دل بودى، مردم از اطراف تو پراكنده مى‏شدند) .
مداراى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله با مردم و نرمش او در برخورد با آنان ، در واقع ، رحمتى از جانب خداوند سبحان بود كه مردم را به ايشان جذب كرد و در نتيجه، هسته اوّليه نظام اسلامى را در جهان پديد آورد .
۴ . مدارا با مردم، نه تنها يك ره‏نمود دينى ، بلكه يك تكليف عقلى جهت تأمين آرامش و آسايش زندگى و نيل به اهداف سياسى و اجتماعى است . از اين رو در احاديث فراوانى ، «مدارا» از علايم و آثار عقل و حكمت دانسته شده است ، مانند :
ثَمَرَةُ العَقلِ مُداراةُ النّاسِ .^۲
ميوه خرد ، مدارا كردن با مردم است .عُنوانُ العَقلِ مُداراةُ النّاسِ .^۳
مدارا كردن با مردم، سرلوحه خِرد است .لَيسَ الحَكيمُ مَن لَم يُدارِ مَن لا يَجِدُ بُدّاً مِن مُداراتِهِ .^۴
فرزانه نيست آن كه مدارا نكند با كسى كه چاره‏اى جز مدارا كردن با او نيست .
۵ . در تفسير اين آيه شريف : (قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا؛^۵ با مردم، نيكو سخن بگوييد) ، در