مِنَ الأموالِ الَّتي في يَدَيهِ كُنتَ راشِدًا، وكُنتَ لِذلِكَ آمِلًا مُعتَقِدًا، وإلّا كُنتَ لَهُ خائِنًا، ولِخَلقِهِ ظالِمًا، ولِسَلبِهِ وعِزِّهِ مُتَعَرِّضًا؛
حقّ رعيت تو در دانش، آن است كه بدانی خداوند عز و جل تو را در دانشی كه به تو داده و گنجينه‏های آن را بر تو گشوده، سرپرست آنان قرار داده است. اگر در آموزش مردم، نيك از عهده برآمدی و با آنان درشتی نكردی و تنگ نگرفتی، خداوند از فضلش تو را فزونی بخشد و اگر دانشت را از مردم بازداری يا هنگام درخواست دانشت با آنان درشتی كنی، بر خدای عز و جل سزاست كه دانش و عظمت [حاصل از آن‏] را از تو بگيرد و تو را از دل‌ها بيندازد. حقّ رعيت تو در دانش، آن است كه بدانی خداوند با دانشی كه به تو عطا كرده و گنجينه حكمتی كه به تو سپرده، تو را سرپرست آنان قرار داده است. اگر نيك از عهده برآيی و چون خزانه‏داری شفيق و بنده‏ای خيرخواه مولی نسبت به بندگان [ديگر]ش و شكيبايی خداخواه باشی كه هرگاه نيازمندی را ببيند، از اموالی كه در اختيارش است به او بدهد، در راه هدايت هستی و برای اين مناسب و درخور اميدی؛ وگرنه به او خيانتكار، و به خلقش ستمكار و به سلب نعمت و عزّتش دست‌به‌كاری.^۱

نکته

رابطه علمی، منحصر به رابطه یادگیرنده و یاددهنده نيست، بلکه ميان دو فراگير يا دو عالم نيز می‏توان ارتباط اجتماعی علمی مناظره، مذاکره و

بايد با علمش کوچکی را فراگيرد و بياموزد، نه آنکه از آن رفعت جويد و تعداد دانشجويان کلاس و افراد پای منبر را همواره بشمرد و پی‌درپی
بر مريدان خود بيفزايد تا بالا و بالاتر برود و به هر کجا که درآيد برايش جا بگشايند و به بالای مجلس فرا بخوانند و هر کجا و در هر مجلس و جلو و پشت سر، مدح و ثنايش گويند. اين‌ها نه رشد و ترقی، که نردبام استدراج الهی است. خداوند اين عالمان بهره‌کشنده از فراگيران را پله‌پله بالا می‏برد و آنگاه ناگهان نردبام را از زير پايشان فرومی‏کشد و رسوای جماعت می‏کند. هر چند برخی را نيز مهلتی می‏دهد تا بازگردند و اگر بازنگشتند، با پرونده‏ای بس سنگين‏تر به دادگاه آن سوی دنيا، ارجاع می‏دهد. مباد که چنين شويم و به اين آفت، دچار و به علم خود مغرور گرديم و تنها بهره رابطه علمی را، همين احترام و موقعيت دنيايی ببينیم. نيکوست در پايان اين بخش نيز سخن امام سجاد علیه السلام را درباره عالمان و معلمان فراز آوريم:

أمّا حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالعِلمِ، فَأن تَعلَمَ أنَّ اللّهَ عز و جل إنَّما جَعَلَكَ قَيِّمًا لَهُم فيما أتاكَ مِنَ العِلمِ وفَتَحَ لَكَ مِن خَزائِنِهِ، فَإِن أحسَنتَ في تَعليمِ النّاسِ ولَم تَخرُق بِهِم ولَم تَضجَر عَلَيهِم زادَكَ اللّهُ مِن فَضلِهِ، وإن أنتَ مَنَعتَ النّاسَ عِلمَكَ أو خَرَقتَ بِهِم عِندَ طَلَبِهِمُ العِلمَ مِنكَ كانَ حَقًّا عَلَی اللّهِ عز و جل أن يَسلُبَكَ العِلمَ وبَهاءَهُ ويُسقِطَ مِنَ القُلوبِ مَحَلَّك، أمّا حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالعِلمِ، فَأن تَعلَمَ أنَّ اللّهَ قَد جَعَلَكَ لَهُم فيما آتاكَ مِنَ العِلمِ، ووَلّاكَ مِن خِزانَةِ الحِكمَةِ، فَإِن أحسَنتَ فيما وَلّاكَ اللّهُ مِن ذلِكَ وقُمتَ بِهِ لَهُم مَقامَ الخازِنِ الشَّفيقِ، النّاصِحِ لمَولاهُ في عَبيدِهِ، الصّابِرِ المُحتَسِبِ الَّذي إذا رَأی ذا حاجَةٍ أخرَجَ لَهُ