سخنى در باره حركت كاروان امام حسين عليه السلام از مكّه تا كربلا

بر پايه صحيح‏ترينِ گزارش‏ها ، كاروان امام حسين عليه السلام پس از چهار ماه و پنج روز اقامت در مكّه ، روز سه‏شنبه هشتم ذى حجّه سال شصت هجرى ، مكّه را به سوى كوفه ترك كرد ؛ امّا هنگامى كه به نزديكى كوفه رسيد ، به دليل ممانعت سپاهيان ابن زياد ، مجبور به فرود آمدن در كربلا گرديد .
گفتنى است كه امام عليه السلام در آغاز حركت ، به جاى آن كه از مكّه به سوى شمال شرق و منزل صفاح (نخستين منزل مسير مكّه به كوفه) برود ، به سمت تنعيم در شمال غرب و در مسير مدينه ، حركت كرد و بدين سان ، حدود نُه كيلومتر ، راه خود را دور نمود . احتمالاً اين اقدام ، ترفندى بر ضدّ تعقيب مأموران حكومت بود كه قصد ممانعت از حركت امام عليه السلام به سوى كوفه داشتند .
منازلى كه اين كاروان ، پس از مكّه طى كرده ،^۱ به ترتيب ، عبارت اند از : ۱ . تنعيم ، ۲ . صفاح ، ۳ . بستان ابن عامر ، ۴ . ذات عِرق ، ۵ . غمره ، ۶ . مسلح ، ۷ . افيعيّه ، ۸ . معدن بنى سليم ، ۹ . عمق ، ۱۰ . سليليّه ، ۱۱ . ربذه ، ۱۲ . مغيثة الماوان ، ۱۳ . نقره ، ۱۴ . حاجر ، ۱۵ . سميراء ، ۱۶ . توز ، ۱۷ . فيد ، ۱۸ . اجفر ، ۱۹ . خزيميّه ، ۲۰ . زرود ، ۲۱ . ثعلبيّه ، ۲۲ . بطان ، ۲۳ . شقوق ، ۲۴ . زباله ، ۲۵ . قاع ، ۲۶ . عقبه ، ۲۷ . واقصه ، ۲۸ . شراف ، ۲۹ . ذو حسم ، ۳۰ . بيضه ، ۳۱ . عذيب الهِجانات ، ۳۲ . رهيمه ، ۳۳ . قصر بنى مقاتل ، ۳۴ . طف ، و ۳۵ . كربلا .
بر اساس محاسباتِ انجام شده ، كاروان امام عليه السلام ، اين منازل را با مسافتى حدود ۱۴۴۷ كيلومتر، در مدّت تقريباً ۲۵ روز طى كرد و روز دوم محرّم سال ۶۱ هجرى ، وارد كربلا شد .

الحُسَينُ بنُ عَلِىٍّ عليه السلام فى ذِى الحِجَّةِ ثُمَّ راحَ يَومَ التَّروِيَةِ إلَى العِراقِ ، وَ النّاسُ يَروحونَ إلى‏ مِنى‏ ، و لا بَأسَ بِالعُمرَةِ فى ذى الحِجَّةِ لِمَن لا يُريدُ الحَجَّ ^۱ .
[اعمال عمره‏گزارِ] متمتّع ، به حج ، متّصل مى‏شود ؛ امّا عمره‏گزار مفرده ، وقتى فارغ شد ، هر جا كه بخواهد ، مى‏رود . حسين بن على عليه السلام در ذى حجّه ، عمره مفرده گزارد و در روز تَرويَه ، عازم عراق شد ، در حالى كه مردم ، عازم مِنا بودند ، و اشكالى ندارد كه كسى كه قصد حج ندارد ، در ماه ذى‏حجّه ، عمره مفرده به جا آورد .

ثانياً ، از نظر فقهى ، تبديل احرام حج به عمره ، صحيح نيست و كسى كه مُحرم به احرام حج است ، اگر نتواند حجّش را به انجام برساند ، تنها با قربانى كردن ، از احرام بيرون مى‏آيد^۲ و حجّ او تبديل به عمره نمى‏گردد . فقيه بزرگوار آية اللَّه سيّد محسن حكيم ، در اين باره مى‏گويد :
اين كه در برخى از كتاب‏هاى مقتل آمده است كه امام حسين عليه السلام عمره‏اش را به عمره مفرده تبديل كرد - كه نشان مى‏دهد ايشان ، عمره تمتّع به جا آورده بوده و از آن ، به عمره مفرده عدول كرده است - ، در برابر احاديث وارد شده از اهل بيت عليهم السلام ، قابل اعتماد نيست ^۳ .
بديهى است كه اگر دليل قابل اعتمادى وجود داشت كه امام حسين عليه السلام احرام حجّ خود را به عمره تبديل كرده است ، فقها بر خلاف آن، فتوا نمى‏دادند ؛ امّا همان طور كه اشاره شد، نه تنها دليلى بر اين نكته وجود ندارد ، بلكه دلايلى بر خلاف آن نيز در دست است .^۴