فصل نخست: درآمدی بر «کتاب الفضائل»
پیوند میان کتاب خدا و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و الهتا حدّی مستحکم و عمیق است که حتی تصوّر هر کدام بدون دیگری امکان ندارد. بنا بر این، تمجید هر کدام از مقام دیگری، امری است طبیعی و پسندیده. کتابی که بیان هر چیز در آن وجود دارد، آیا ممکن است از تبیین مهم‌ترین مسئله‌ای که پس از رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه و اله برای جامعه اسلامی اهمیت داشت، غافل شود. از دیگر سوی، سخنان و اعمال پیامبر خدا صلی الله علیه و اله نیز مشخص‌کننده ولایت و امامت علی علیه السلام و فرزندان عالی‌مقام ایشان است. حال اگر بخواهیم آن دسته از فضیلت‌های منعکس شده در قرآن را بدانیم، به دلیل وسعت حیطه معارف قرآنی و نیازمندی به فهم عمیق و اطلاع از ظاهر و باطن آیات ـ که امری پیچیده و ظریف است ـ، بی‌تردید باید دست به دامان خود آن بزرگواران معصوم علیهم السّلام شویم. لذا در صدد بر آمدیم تا با بازیابی اثر مفقود ابان بن تغلب در موضوع فضایل اهل‌بیت علیهم السّلام به شناخت آن بزرگواران، نزدیک‌تر گردیم. در این راستا، پس از ذکر مقدماتی در باره اهمیت مناقب‌نگاری، به نقش ابان در این حوزه خواهیم پرداخت.
مناقب‌نگاری
عقل سلیم و فطرت پاک انسانی، همواره به برتری و تقدّم افضل بر مفضول حکم رانده است. از این رو، تکاپو بر سر طرح فضایل و مناقب از دهه‌های آغازین اسلام، در گفت و شنودها به چشم می‌خورد. نگارندگان بسیاری در تاریخ اسلام در زمینه مناقب و فضایل اهل‌بیت علیهم السّلام و مثالب دشمنان آنها قلم زده‌اند. در نتیجه، در عرصه مناقب‌نگاری نیز، همچون دیگر عرصه‌ها، با تنوّع و تعدّد گونه‌های تألیف روبه‌رو هستیم.۱
