287
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم

تكيه دارد و سرانجام ، باور «رجعت» را خارج از «عقايد ضرورى مذهب اماميه» مى‏شمارد۱و رد مى‏كند . اين كتاب ، در روزگار خود ، نقدهاى بسيارى برانگيخت و در جواب آن ، كتاب‏هاى متعدّدى در «اثبات رجعت» نگاشته شد ، از جمله : اثبات رجعت از سيد ابوالحسن حسينى قزوينى و بيدارى امت در اثبات رجعت از سيّد مهدى موسوى اصفهانى و غيبت و رجعت از شيخ مجتبى قزوينى .
۲ . بررسى علمى در احاديث مهدى عليه السلام ، سيد ابوالفضل برقعى قمى (ابن الرضا) (۱۲۸۷ - ۱۳۷۰ش) ، تحرير دوم ، تهران : [بى نا] ، ۱۳۶۸ش ، ۲۰۸ ص .
اين كتاب - كه چاپ نخست آن حدود سال ۱۳۴۰ش (۱۳۸۰ق) منتشر گرديد - ، تا كنون ، نقدهاى مكتوب فراوانى را برانگيخته است و نويسندگان برجسته‏اى چون : سيّد محمّدباقر صدر ، لطف اللَّه صافى ، ناصر مكارم ، جعفر سبحانى و مرتضى مطهرى ، هر كدام در آثار مهدوى خويش در صدد پاسخگويى به برخى ديدگاه‏ها و شبهات مطرح در اين كتاب برآمده‏اند .
برقعى نيز در روش نقد ، همانند شريعت سنگلچى عمل مى‏كند ، با اين تفاوت كه در مباحث رجالى و محتوايى خويش ، به نقد تاريخى ، با تفصيل بيشترى مى‏پردازد . كتاب او با نقد روايات تولّد امام مهدى عليه السلام و نام مادر و قابله و كيفيت حمل و تولّد و رشد و . . . آغاز مى‏شود . فصل دوم به نقد روايات رجعت (بازگشت مردگان در آخر الزمان) اختصاص دارد . فصل سوم ، نقد روايات تفسيرى در تطبيق آيات بر امام مهدى عليه السلام و ظهور و دولت اوست . فصل چهارم نيز مشتمل بر نقد روايات مربوط به پس از رحلت امام مهدى عليه السلام است . سپس چند مقاله در باب : مهديان قبل و بعد از تولّد امام مهدى عليه السلام ، مهدى در منابع اهل سنّت و مقدّمه‏اى بر

1.آية اللَّه حاج شيخ عبدالكريم حائرى (م ۱۳۵۵ق) ، در پاسخ به استفتائى در اين باره ، ضمن اشاره به اين كه شخصاً رجعت را قبول دارد ، تصريح مى‏كند كه منكر رجعت ، «منكر ضرورى مذهب» نيست (ر .ك : جريان‏ها و سازمان‏هاى مذهبى - سياسى ايران ، رسول جعفريان : ص ۹۳۱) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم
286

و پژوهش در موضوع مهدويت در دوره معاصر دارد .
ناگفته نماند كه در ميان اين جمع انبوه ، آثار علمى و پژوهشى فراوان نيستند ؛ بلكه غالب اين آثار را نوشته‏هاى ترويجى و عمومى تشكيل مى‏دهند . ضمناً در اين شمارش و سنجش ، مبنا بر «كتاب» بوده و مقالات ، استقصا و شمارش و گزارش نشده‏اند .

۲ - ۲ . تدوين آثار انتقادى و گاه مغرضانه‏

از نيمه قرن چهاردهم هجرى (ح ۱۳۱۰ش) به بعد ، كتاب‏هايى در نقد مهدويت يا فرهنگ مهدوى شيعه نگارش يافته كه بيشتر تحت تأثير شرايط سياسى - اجتماعى جهان صورت گرفته است . ادّعاهاى مهدويت در دوره معاصر ، ظهور سلفى‏گرى جديد در حجاز و نيز حركت‏ها و جنبش‏هايى كه درسودان ، مكّه و ... شكل گرفته ، بستر عمده شكل‏گيرى اين آثار بوده است . برخى از اينها نگاه تاريخى دارند و برخى ديگر ، نگاه تاريخى - حديثى .۱
اينك به معرفى عمده‏ترين آنها مى‏پردازيم .
۱ . رجعت ، محمّدحسن شريعت سنگلچى تهرانى (۱۲۷۱ - ۱۳۲۲ش) ، تهران : دار التبليغ ، ۱۳۲۰ ش ، دوم ، ۶۸ ص .
چاپ نخست كتاب ، در آغاز سال ۱۳۱۵ ش (۱۳۵۵ق / ۱۹۳۶م) در تهران در مجموعه «بيانات مُصلح كبير» منتشر شده است . مؤلّف ، احاديث رجعت (بازگشت مردگان در آخر الزمان) را از منابع حديثى و تفسيرى و كلامى شيعه ، اخذ و به نقد رجالى و محتوايى آنها مى‏پردازد و در نقد محتوايى نيز عمدتاً بر قرآن و دليل عقل

1.گفتنى است به نقدهاى جامعه‏شناختى و آسيب‏شناسانه‏اى كه برخى روشن‏فكران معاصر (محمّدرضا حكيمى ، على شريعتى ، عبدالكريم سروش و . . .) ذيل عنوان «انتظار پويا (فعال)» و «انتظار ايستا (منفعل)» و موارد مشابه مطرح كرده‏اند ، به دليل آن كه اساساً در خدمت به باور مهدى شيعى شكل گرفته‏اند ، نخواهيم پرداخت .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20129
صفحه از 367
پرینت  ارسال به