به گزارش پایگاه حدیث نت، در پنجمین نشست سالانه مؤسسه علمی ـ فرهنگی دار الحدیث که شانزده شهریورماه ۸۹ در تالار علامۀ مجلسی این مؤسّسه برگزار شد، آیت‌الله ری‌ شهری، رئیس مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث، حجت‌الاسلام والمسلمین محمّد تقی سبحانی را به عنوان مسئول طرّاحی و راه‌اندازی پژوهشکدۀ کلام اهل بیت(ع) معرّفی کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی رئیس پژوهشکدۀ کلام مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث، در گفت‌وگو با خبرنگار ما با تبیین فعالیت‌های پژوهشی این مرکز و اهداف آن افزود: همچنین قلمرو و ابعاد این موضوع نیز نیازمند کاوش و وارسی بیشتر است؛ پرسش‌هایی در باب ارتباط کلام اهل بیت(ع) با سایر دانش‌ها و گرایش‌های علمی وجود دارد و نیازمندی آن‌ها به کلام اهل بیت(ع) و نیازمندی فهم معارف اهل بیت(ع) به آن‌ها، یکی دیگر از سؤالاتی است که ما باید با دقّت بیشتری به آن پاسخ گوییم، البته در سندی که برای راه‌اندازی این پژوهشکده تهیّه و تصویب شده است، این موضوعات تا حدودی روشن شده ولی معتقدیم که اگر این محورها را پیشاپیش بیشتر روشن سازیم و زوایای مفهومی و روش شناختی کلام اهل بیت(ع) را تبیین کنیم، در ادامۀ راه، بهتر میتوانیم مدیریت علمی پژوهشکده را انجام دهیم. وی به اهداف کلی پژوهشکدۀ کلام اهل بیت(ع) اشاره کرد و گفت: توسعه و گسترش پژوهش در زمینه‌های مرتبط به کلام اهل بیت(ع) (با تأکید بر پژوهش‌های حدیث محور)؛ مسئله‌یابی و حل مسائل و مشکلات در زمینه‌های اعتقادی و فکری با تأکید بر روش اهل بیت(ع) در پاسخگویی به مسائل فکری جامعه؛ کمک در راه‌اندازی و گسترش نهادهای مولّد اندیشه در زمینه‌های کلام و معارف اهل بیت(ع)؛ تأسیس و تغذیه علمی رشته‌های وابسته و ارتقای سطح علمی در این رشته‌ها از طریق فعالیت‌های پژوهشی؛ همکاری با مراکز آموزش عالی، مؤسّسات پژوهشی در رشته‌های مرتبط و زمینه‌سازی مناسب برای ارتقای فعالیت‌های پژوهشی، از اهداف پژوهشکده است. حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی، با بیان محور مقدّماتی و مباحث علمی این طرح تصریح کرد: ابتدا به شناسایی پروژه‌ها و مؤسّساتی پرداخته‌ایم که در گذشته به این موضوع پرداخته‌اند. از بررسی‌های به عمل آمده این نتیجه به دست آمد که تقریباً هیچ یک از مؤسّسات علمی و پژوهشی کشور تاکنون این حوزه را مستقیماً و مستقلاً مورد مطالعه قرار نداده است، امّا با این حال به صورت موردی تحقیقاتی صورت گرفته است. در صددیم که این مجموعه فعالیت‌ها را که در قالب پایان‌نامه، مقاله و کتاب است گرد آوریم تا مورد استفاده قرار گیرد و به تکرار و موازی کاری دچار نشویم. رئیس پژوهشکدۀ کلام مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث، اظهار کرد: اعضای کار گروه‌های مطالعاتی و پژوهشی ترجیحاً از دانشجویان مرکز در سطوح کارشناسی ارشد و دکتری انتخاب می‌شوند. در صورت موافقت و صلاحدید مدیریت پژوهشکده، بر اساس آییننامۀ داخلی امکان ارتقای پژوهشیاران به عنوان پژوهشگر و نیز افزایش تعداد پژوهشیاران و پژوهشگران وجود دارد. وی مأموریت این پژوهشکده را به اختصار چنین تعریف کرد: تبیین روشمند مبانی و مکتب معرفتی اهل بیت(ع) و نشان دادن برتری‌های آن بر سایر مدارس و مذاهب فکری و پاسخگویی به شبهات آنان. امّا نیک پیداست که این مهم خود نیازمند پرورش محقّقان توانمند، انجام پژوهش‌های مقدّماتی و بررسی بخش‌های دیگری از میراث فکری و معرفتی مسلمانان و غیر مسلمانان است. از این رو، سایر فعالیت‌های پژوهشکده را که در محور وظایف با شرح بیشتری یاد آور می‌شویم، باید در نظر داشت. وی در ادامه بیان کرد: برای تحقّق مأموریت یادشده، پژوهشکده وظایف زیر را بر عهده دارد که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم باید انجام دهد؛ انجام پژوهش‌های اعتقادی در کتاب و سنّت نبوی و اهل بیت(ع)؛ انجام مطالعات مقایسه‌ای میان مبانی معرفتی اهل بیت(ع) با سایر مدارس فکری و اعتقادی؛ تحقیق در مدارس کلامی شیعه که مستقیم و غیر مستقیم از روایات اهل بیت(ع) اثر پذیرفته‌اند و نیز نشان دادن میزان هماهنگی و یا نا هماهنگی آن‌ها با اندیشۀ اصیل اهل بیت(ع)؛ تبیین روش‌شناسی فهم معارف اعتقادی اهل بیت(ع) و نقد روش‌شناسی‌های نا صواب در این خصوص؛ شناسایی مکاتب و اندیشه‌های رقیب و شبهات آنان و تلاش جهت پاسخگوئی به آن‌ها؛ شناسایی و شناساندن منابع اعتقادی روایی و تسهیل دسترسی به آن‌ها برای پژوهشگران؛ معرّفی، احیا و مجموعه‌سازی میراث علمی ـ اعتقادی شیعه که در راستای تبیین مدرسۀ فکری اهل بیت(ع) تدوین شده است؛ شناسایی و معرّفی شخصیت‌هایی که به تفسیر معارف اهل بیت(ع) پرداخته‌اند و پژوهش در اندیشه‌های آنان؛ تربیت پژوهشگران توانمند و روش آشنا در قلمرو معارف اعتقادی اهل بیت(ع) از طریق برگزاری دوره‌های کارورزی و کارگا‌ه‌های پژوهشی و مانند آن؛ برگزاری نشست‌ها و همایش‌های علمی در حوزۀ مأموریت پژوهشکده، تأسیس کتابخانۀ تخصّصی، آرشیو، بانک اطلاعاتی و سایر منابع و ابزارهای لازم برای پژوهش در این عرصه؛ تدوین دانشنامۀ تخصّصی کلام اهل بیت(ع). وی افزود: از اساتید، محقّقان و دانشجویانی که در این زمینه قدم‌هایی برداشته‌اند و هم اکنون به صورت پراکنده فعالیت می‌کنند، برای همکاری دعوت به عمل خواهد آمد. در این میان فارغ‌التحصیلان دانشکدۀ علوم حدیث، گرایش کلام، از اولویت بیشتر برخوردارند چرا که آموزش‌های بیشتری را در این زمینه گذرانده‌اند. رئیس پژوهشکدۀ کلام مؤسّسۀ دار الحدیث ابراز کرد: از هم اکنون با دعوت از اساتید برجسته در این رشته برای مدیریت و هدایت پروژه‌های پژوهشی، انعقاد قرارداد برای تولید آثاری در این زمینه فراهم گشته و همزمان، برپایی کارگاه‌های پژوهشی را برای تربیت محقّقان جوان در گرایش‌های مختلف در دستور قرار داده‌ایم.وی توسعۀ پژوهش‌های بنیادی و تدوین کتاب‌های درسی را از برنامه‌های بلند مدّت پژوهشکدۀ کلام اهل بیت(ع) عنوان کرد و افزود: پس از تدوین نظام اولویت‌های پژوهشی در هریک از گروه‌ها، توسعۀ پژوهش‌های بنیادی، تدوین کتاب‌های درسی برای واحدهایی که تاکنون کتاب مناسب ندارند، همچنین تدوین آثاری در پاسخگویی به شبهات مهم در این زمینه، در دستور کار قرار می‌گیرد. در نظر است که در کنار انتشار کتاب، یک نشریۀ تخصّصی در این زمینه نیز منتشر شود. حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی، سه گروه پژوهشی را برای پژوهشکده معرّفی کرد و گفت: برای پژوهشکده، سه گروه تصویب شده است که هر گروه به بُعدی از ابعاد پژوهشهای کلامی اهل بیت(ع) می‌پردازد. این گروه‌ها عبارت است از؛ گروه تاریخ کلام، گروه روششناسی کلامی، و گروه مطالعات موضوعی. البته این گروه‌ها غیر از بخش‌های پشتیبانی و برنامه‌ریزی علمی پژوهشکده است. معاونت پژوهشی نیز یکی دیگر از بخش‌های ستادی پژوهشکده است. وی در خصوص تعاملات این پژوهشکده با پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیث، گفت: «پژوهشکدۀ کلام اهل بیت(ع)، پژوهشکدۀ مستقلی در کنار پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیث است که طبعاً باید همکاری نزدیک با یک دیگر داشته باشند. چنان که میدانیم در مطالعات حدیثی نمی‌توان بین پژوهش‌های محتوایی احادیث و پژوهش‌های سندشناسی و متنشناسی و غیر آن، کاملاً جدایی انداخت، بلکه هر دو به یک دیگر سخت محتاج هستند. از این رو، در نظر است که در ادامۀ کار، جلساتی برای هماهنگی و داد و ستد این دو پژوهشکده تشکیل شود و امیدواریم در برنامه‌ریزی برای سال آینده که از هم‌اینک آغاز شده است، یک تقسیم کار معقول بین فعالیت‌ها انجام دهیم که از تداخل و دوباره‌کاری پرهیز شود. رئیس پژوهشکدۀ کلام مؤسّسۀ دار الحدیث با اشاره به جایگاه علم کلام اهل بیت(ع) در طول تاریخ و نقش پژوهشکدۀ کلام، تصریح کرد: این پژوهشکده در آغاز یک راه بلند قرار دارد و علی رغم این که روش اهل بیت(ع) در عرصۀ علم کلام از سابقه‌ای دیرین در تاریخ اندیشۀ شیعه برخوردار است، امّا به دلیل کم‌توجّهی به این رویکرد در سده‌های اخیر، به تدریج به محاق رفته و حتی از سوی برخی از حوزویان، مورد انکار قرار گرفته است. با اندک توجّه و دقّت در تاریخ و احادیث اهل بیت(ع)، می‌توان دریافت که خود ائمّه(ع) نخستین کسانی‌اند که تعلیم و تربیت متخصّص در این زمینه را شروع کردند و اندیشه‌ورزی‌های صحیح و روشمند را به اصحاب خود آموختند. این آموز‌ه‌ها از سوی بزرگان تشیّع ادامه یافت، امّا باید اعتراف کرد که بسیاری از ویژگی‌های مدرسۀ فکری اهل بیت(ع) در عرصۀ کلام رو به فراموشی گذاشت. به عبارت دیگر، بر خلاف فقها که به سنّت و روش اهل بیت(ع) در عرصۀ شریعت و اجتهاد فقهی پایبندی نشان دادند، متکلّمان به ترکیب روش‌های دیگر با روش اهل بیت(ع) دست زدند و به تدریج برخی دیدگاه‌های اصیل اهل بیت(ع) که همانا معارف ناب قرآنی بود، کم رنگتر شد.