این آیه، بر نقادیِ آموزه‏ها و سخنانی که از هر سو می‌شنویم و برمی‌گیریم، تأکید می‌ورزد و حتی در سخنی کوتاه از یک معلم دوره‌ای و موقت پابرجاست و آنچه برای مدتی کوتاه نادیده گرفته می‌شود، تنها شرط صالح بودن و شايسته بودن معلم است. شايد بتوان ادعا کرد که در اينجا نقادی بايد سخت‏تر و با دقت بيشتری نيز باشد؛ زيرا احتمال درج سخنان ناروا و نادرست از سوی عالمی که چندان شایسته نیست، بيشتر است و ازاين‌رو بايد اين سخن حکيمانه و دقيق عيسی علیه السلام را به گوش داشت:

خُذُوا الحَقَّ مِن أهلِ الباطِلِ، ولا تَأخُذُوا الباطِلَ مِن أهلِ الحَقِّ، كونوا نُقّادَ الكَلامِ، فَكَم مِن ضَلالَةٍ زُخرِفَت بِآيَةٍ مِن كِتابِ اللّهِ كَما زُخرِفَ الدِّرهَمُ مِن نُحاسٍ بِالفِضَّةِ المُمَوَّهَةِ! النَّظَرُ إلی ذلِكَ سَواءٌ، والبُصَراءُ بِهِ خُبَراء؛
حق را از اهل باطل بگيريد و باطل را از اهل حق مگيريد. نقّاد سخن باشيد؛ كه بسی گمراهی با آيه‏ای از كتاب خدا زينت داده می‏شود؛ همان‌گونه كه درهم مسين را با نقره اندود می‏كنند؛ به‌ظاهر يكی می‏نمايند، ولی بينايان آن را می‏آزمايند و تشخيص می‏دهند.^۱

آداب ارتباط علمی

ادب یادگیرنده

آموزه‌ها و پیام‌های آیات آغازین سوره حجرات می‌توانند به مثابه زمینه هدایتگر به آدب ارتباط با بزرگان علم و دانش فراز آیند. در آیه سوم این سوره چنین می‌خوانیم:

بی‏عمل و دانشمندی ناصالح رفته و خواه از دست مسلمانان بيرون رفته و نزد منافقان و مشرکان و کافران آرميده باشد. ما بايد به مظروف بنگريم؛ هر چند گاه لازم است حکمت و درّ گران‌بهای بيرون‌کشيده را از آلودگی‏های ظرفش بشوييم و پاک کنيم. ما از ميان اين احاديث متعدد، حديث امام صادق علیه السلام را از معتبرترين کتاب حديثی شيعه نقل می‏کنيم: «الحِكمَةُ ضالَّةُ المُؤمِنِ، فَحَيثُما وَجَدَ أحَدُكُم ضالَّتَهُ فَليَأخُذها؛ حكمت، گمشده مؤمن است. پس هريك از شما گمشده‏اش را در هر جا يافت، آن را برگيرد».^۱

نقد داده‌های علمی

نکته درخور ذکر آن است که همه جا بايد ديده دقت خود را باز نگاه داريم و به هيچ روی از نقد و سنجش آموزه‌ها روی برنتابيم. آيه هفدهم و هجدهم سوره زمر، اين نکته را به ما می‏آموزد که گوش فرا دادن به همه سخنان لازم است، اما پيروی، فقط حق يکی از شنيده‏ها و عقيده‏هاست؛ سخنی که بهترين و نيکوترين است و تبعيت از آن، ما را به شاهراه هدايت درمی‏آورد. خرد و روح ما این عقیده را پس از حلاجی و نقادی، مقبول و معتبر می‏شمرد و آن را می‌پذيرد. قرآن، اين افراد گوش فرادهنده و نقدکننده و پذيرنده را بهترين و مقبول‏ترين بندگان خود می‏شمرد و آنان را دارای خردی ناب می‏خواند و چنين به آن‌ها بشارت می‏دهد: (...فَبَشّر عِبادَ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أحْسَنَهُ اُولئِک الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَ اُولئِک هُمْ اُولُوا الْألْبَـبِ)«آن‌هايی كه سخنان را گوش فرا می‏دهند و از بهترينِ آن‌ها پيروی می‏كنند. آن‌ها هستند كه خدا هدايتشان کرده و آن‌‌ها هستند که صاحبان خرد ناب‌اند».