مى‏رسد . اين راه ، انشعاب‏هاى متعدّد داشته و با طول تقريبى ۱۱۹۰ تا ۱۳۳۳ كيلومتر ، جاى‏گزين مناسبى براى راه كوتاه ، امّا سختِ باديه بوده است . مجموع اين راه و راه باديه را مى‏توان به يك مثلّث ، تشبيه كرد كه قاعده آن ، راه باديه است .

راه سوم : راه كناره دجله‏

دجله ، ديگر رود بزرگ عراق است و آن نيز مانند فرات ، از تركيه سرچشمه مى‏گيرد ؛ امّا از شام نمى‏گذرد و درگذشته ، براى رفتن به شمال شرق عراق ، از مسير كناره آن ، استفاده مى‏كرده‏اند . اين راه ، مسير اصلى ميان كوفه و دمشق ، نبوده است و بايد پس از پيمودن مقدار كوتاهى از آن ، كم كم به سمت غرب پيچيد و پس از طىّ مسير نه چندان كوتاهى ، به راه كناره فرات پيوست و از آن طريق ، وارد دمشق شد .
اين مسير را مى‏توان سه ضلع از يك مستطيل دانست كه ضلع ديگر طولىِ آن را راه باديه و سه ضلع ياد شده آن را : مسافت پيموده شده از كوفه به سمت شمال ، راه پيموده شده به سمت غرب ، و راه پيموده شده به سمت جنوب - كه بازگشت به بخشى از مسير پيموده شده قبلى است - ، تشكيل مى‏دهند . از اين رو ، از همه راه‏هاى ديگر ، طولانى‏تر است و طول آن ، حدود ۱۵۴۵ كيلومتر است . اين راه را «راه سلطانى» ناميده‏اند .

چند نكته قابل توجّه‏

ما دليل روشن و گزارش تاريخى معتبر و كهنى براى اثبات عبور كاروان اسيران كربلا از يكى از اين سه راه ، در دست نداريم و حديثى نيز از اهل بيت عليهم السلام در اين باره به ما نرسيده است . آنچه در دسترس ماست ، برخى نشانه‏هاى جزئى و ناكافى اند كه به صورت پراكنده ، در برخى كتاب‏ها آمده‏اند ، و نيز قصّه‏پردازى‏ها و شرح‏حال‏هاى بى‏سند و نامعتبرى كه در كتاب‏هاى غير قابل استناد (مانند مقتل ساختگى منسوب به ابو مِخنَف) ، آمده و سپس در كتاب‏هاى ديگر ، تكرار شده‏اند .^۱ اينك ، نشانه‏هاى

۳۳ واقع است . اين ، بدان معناست كه مسير طبيعى ميان اين دو شهر ، تقريباً بر روى يك مدار ، قرار دارد و نيازى به بالا رفتن و پايين آمدن بر روى زمين ، جز در حدّ كسرى از يك درجه نيست . بر روى اين مدار ، راهى واقع بوده كه به «راه باديه» مشهور بوده است. اين مسير ، كوتاه‏ترين راه بين اين دو شهر است و حدود ۹۲۳ كيلومتر^۱ مسافت داشته است .
مشكل اصلى اين راه كوتاه ، گذشتن آن از صحراى بزرگ ميان عراق و شام است كه از روزگاران كهن ، به «بادية الشام» مشهور بوده است . اين مسير ، براى افرادى قابل استفاده بوده كه امكانات كافى (بويژه آب) براى پيمودن مسافت‏هاى طولانى ميان منزل‏هاى دور از همِ صحرا را داشته‏اند ، هر چند ، گاهى شتاب مسافر ، او را وادار به پيمودن اين مسير مى‏كرده است .
گفتنى است در صحراها ، شهرهاى بزرگ ، وجود ندارند ؛ امّا اين به معناى نبودن راه يا چند آبادى كوچك نيست .

راه دوم : راه كناره فرات‏

فرات ، يكى از دو رود بزرگ عراق است كه از تركيه سرچشمه مى‏گيرد و پس از گذشتن از سوريه و عراق ، به خليج فارس مى‏پيوندد . كوفيان ، براى مسافرت به شمال عراق و شام ، از كناره اين رود ، حركت مى‏كردند تا هم به آب ، دسترس داشته باشند و هم از امكانات شهرهاى ساخته شده در كناره فرات ، استفاده كنند . گفتنى است لشكرهاى انبوه و كاروان‏هاى بزرگ كه به آب فراوان نياز داشتند ، ناگزير از پيمودن اين مسير بودند .^۲
اين مسير ، ابتدا از كوفه به مقدار زيادى به سوى شمال غرب مى‏رود و سپس از آن جا به سوى جنوب ، بر مى‏گردد و با گذر از بسيارى از شهرهاى شام ، به دمشق