729
گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام

شهداى كربلا نيز از كوفه به شام، فرستاده شده است؛ ولى در گزارش وقايع مربوط به انتقال اهل بيت امام حسين عليه السلام از كربلا به كوفه و شام و حاضر نمودن آنان در مجلس يزيد، در اكثر نقل‏ها ، تنها از سر مطهّر امام عليه السلام سخن به ميان آمده و البته در برخى از متون، اشاره‏اى به سرهاى ساير شهدا نيز شده است. همچنين منابع معتبر در باره مكان دفن سرهاى شهيدان، ساكت اند و در يافته‏هاى ما ، تنها در ترجمه «الفتوح» ابن اعثم (اثر فارسى مستوفى هروى / ق ۶ ق)، باز گرداندن سرها و الحاق آنها به بدن‏هايشان در كربلا در بيستم صفر توسّط امام زين العابدين عليه السلام، گزارش شده است.۱
مرحوم سيّد محسن امين در أعيان الشيعة مى‏گويد :
بعد از سال ۱۳۲۱ هجرى قمرى، در آرامگاه مشهور به «باب الصغير» در دمشق ، مقبره‏اى را ديدم كه بر سر درِ آن، سنگى نصب بود و روى آن، اين نوشته بود : «اين جا محلّ دفن سرهاى عباس بن على و على اكبر بن حسين و حبيب بن مُظاهر است» . پس از دو سال، اين مقبره خراب و بازسازى شد و آن سنگ، برداشته شد و در داخل مقبره ضريحى ساختند و نام‏هاى بسيارى از شهيدان كربلا را بر آن نوشتند ؛ اما حقيقت، اين است كه آن مقبره، بر حسب آنچه بر سر درِ آن بود ، منسوب به آن سه سر شريف است و به گمان قوى ، انتسابش به آن سرهاى شريف نيز صحيح است ؛ چرا كه سرهاى شهيدان، پس از حمل شدن به دمشق و گردانده شدن در شهر و برآورده شدن هدف يزيد (داير بر پيروزى و زهر چشم گرفتن از مردم و خنك شدن دلش) ، به ناچار بايستى در يكى از گورستان‏هاى شهر ، دفن مى‏شدند كه از ميان آنها، اين سه سر، در آرامگاه باب الصغير، مدفون شده‏اند و جاى دفنشان حفظ شده است، و البته حقيقت را خدا مى‏داند ۲ .
بنا بر اين، هر چند مكانى كه در باب الصغير دمشق در حال حاضر به عنوان مدفن سر شهدا معروف گرديده، در مورد تعدادى از آنها محتمل است، ليكن دليل روايى يا تاريخىِ قاطع و روشنى بر اين انتساب، وجود ندارد.

1.ترجمه الفتوح : ص ۹۱۶ . نيز ، ر . ك : دانش‏نامه امام حسين عليه السلام : ج ۸ ص ۵۵ .

2.أعيان الشيعة : ج ۱ ص ۶۲۷ .


گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام
728

جسد شريفش در كربلا ، دفن گرديد .
اگر كسى به خاطر شِناعت و زشتى بيش از حدّ بردن سر بُريده امام عليه السلام به شام ، از اين كه اجازه چنين كارى از سوى خداوند داده شده ، شگفت‏زده شود ، بايد گفت : بردن سر بُريده به شام ، شنيع‏تر و زشت‏تر از كُشتن امام عليه السلام نيست و خداوند ، اجازه كشته شدن ايشان و [حتّى‏] امير مؤمنان عليه السلام را نيز داده است ۱ .
دسته سوم ، گزارش‏هايى كه دلالت دارند كه سر مقدّس سيّد الشهدا عليه السلام در دمشق ، دفن شده است .۲
دسته چهارم ، گزارش‏هايى كه دلالت دارند كه سر مقدّس امام عليه السلام در مدينه و در قبرستان بقيع ، دفن شده است .۳
دسته پنجم ، گزارش‏هايى كه از دفن سر امام عليه السلام در مصر (قاهره) حكايت دارند .۴
تأمّل در گزارش‏هاى ياد شده ،۵ نشان مى‏دهد كه احتمال اوّل (دفن شدن سر مقدّس امام عليه السلام در كنار قبر امير مؤمنان عليه السلام) ، از منظر رواياتى كه به اهل بيت عليهم السلام نسبت داده شده‏اند ، قولى پذيرفته شده است ، در حالى كه از ديدگاه مورّخان و علماى اماميّه و نيز تصوّر عمومى شيعيان ، قول به دفن سر در كربلا ، مشهورتر است و به همين دليل ، تعيين يكى از دو قول ، مشكل است .

مَدفن سرهاى ديگر شهيدان كربلا

گزارش‏هاى مشهور، حاكى از آن است كه علاوه بر سر مطهّر امام حسين عليه السلام، سر ساير

1.رسائل الشريف المرتضى : ج ۳ ص ۱۳۰ . نيز ، ر . ك : إعلام الورى : ج ۱ ص ۴۷۷ .

2.ر . ك : ص ۷۲۲ (دمشق) .

3.ر . ك : ص ۷۲۳ (مدينه) .

4.ر . ك : ص ۷۲۴ (مصر) .

5.براى مطالعه ارزيابى‏اى تاريخى از مجموع اين گزارش‏ها (و نيز گزارش‏هاى متفرّد ديگر) ، ر .ك : نگاهى نو به جريان عاشورا : ص‏۳۵۵ (مقاله «رأس الحسين و مقام‏هاى آن»، به قلم مصطفى صادقى) ؛ تاريخ در آينه پژوهش : ش ۲۶ (مقاله «محلّ دفن سر مطهّر امام‏حسين عليه السلام و ديگر شهيدان» ، به قلم محسن رنجبر) ؛ با أهل البيت فى مصر ، خسروشاهى .

  • نام منبع :
    گزيده شهادت نامه امام حسين عليه السّلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏ شهرى، تلخیص: مرتضی خوش‌نصیب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32205
صفحه از 1088
پرینت  ارسال به