31
میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)

ابان در پیشگاه ائمّه اطهار علیهم السّلام از چنان منزلتی برخوردار بود که امام صادق علیه السلام او را از رؤسای شیعه خطاب۱ و برای او حساب ویژه‌ای باز می‌کرد. از محمّد بن ابان بن تغلب نقل است که:

۰.با پدرم ـ ابان ـ به محضر امام صادق۷ شرفیاب شدیم. نگاه امام که به پدرم افتاد، فرمود تا بالشی برایش بیاورند. برایش گذاشتند. با او مصافحه کرد و در آغوشش گرفت و احوال او را جویا شد و به او خوش‌آمد گفت.۲

آنچه بیش از همه، پیوند قلبی امام صادق علیه السلام را با یکی از ممتازترین شاگردان مکتبش روشن می‌سازد، واکنش امام به خبر از دست دادن اوست، آن جا که سوزمندانه می‌فرماید:

۰.أما و اللّٰه لَقَد أوجَعَ قَلبی مَوتُ أبانٍ.۳

۰.به خدا سوگند، مرگ ابان، قلبم را به درد آورد!

حمایت‌های علمی و عملیِ ابان بن تغلب از اهل‌بیت علیهم السّلام نیز نباید مورد غفلت واقع شود. چنان‌که می‌توان تصریح کرد که وی نخستین کسی است که تعریفی عملی و کاربردی از تشیّع راستین ارائه داده است:

۰.به خدا سوگند، فضیلت صحابه پیامبر۹ جز با تبعیت آنان از علی۷ مشخص نمی‌گردد.

۰.شیعه، کسی است که وقتی مردم در گفتار پیامبر۹ اختلاف پیدا کردند، سخن

1.. کامل الزیارات، ص۳۳۱، باب ۱۰۸، ح۸؛ بحار الأنوار، ج۹۸، ص۷، ح۲۹ (أنت مِن رُؤساءِ الشّيعَةِ).

2.. رجال النجاشی، ص۱۱ (حدّثنا أبان بن محمّد بن أبان بن تغلب، قال: سمعت أبی يقول: دخلت مع أبی إلى أبی عبد اللّٰه علیه السلام، فلمّا بصر به أمر بوسادة فأُلقيت له، و صافحه و اعتنقه و ساءله و رحّب به).

3.. همان، ص۱۰؛ الفهرست، طوسی، ص۱۷، ش ۵۱.
کشّی، سند کامل و نیز ترحّم امام علیه السلام را برای این مطلب ارائه داده است: اختیار معرفة الرجال، ص۳۳۰، ش‌ ۶۰۱؛ کتاب من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص۴۳۵ (مشیخة): «حدّثنی محمّد بن قولويه، قال: حدّثنی سعد بن عبد اللّٰه القمّی عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن عمر بن عبد العزيز، عن جميل،عن أبی عبد اللّٰه علیه السلام، قال: ذكرنا أبان بن تغلب عند أبی عبد اللّٰه علیه السلام، فقال: رَحِمَهُ اللّٰه،أما و اللّٰه لَقَد أوجَعَ قَلبی مَوتُ أبان».


میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)
30

ارتباط ویژه با اهل‌بیت:

ابان بن تغلب، امام زین العابدین علیه السلام،۱ امام باقر علیه السلام۲ و امام صادق علیه السلام۳ را درک کرده و از سخنان هر سه امام بزرگوار خوشه چیده است.۴ در عظمت شخصیت او همین بس که نزد سه امام عصر خود، دارای مقام و منزلت ویژه‌ای بوده است.۵ نجاشی از قول کتاب رجال الکشّی آورده است که ابان از امام زین العابدین علیه السلام حدیث روایت نموده است،۶ در حالی که در کتاب اختیار معرفة الرجال که گزیده شیخ طوسی از کتاب کشّی است، این مطلب دیده نمی‌شود. شاید این مطلب در کتاب اصلی کشّی۷ که شیخ طوسی گزیده‌ای از آن ارائه داده، موجود بوده است. ابو زرعه رازی۸ نیز نام ابان را در کتابی که در آن اسامی اصحاب امام جعفر صادق علیه السلام را گردآورده، ذکر کرده است.۹

همراهی و مصاحبت فراوان ابان با ائمّه اطهار علیهم السّلام از متن روایات نیز قابل دریافت است. در نقل‌هایی که به دست ما رسیده، پرتوهای درخشنده‌ای از این ارتباط، انعکاس یافته است. کشّی در کتاب رجال خود ـ که نوعی رجال مأثور است ـ چهار حدیث در زمینه رابطه عمیق علمی و عاطفیِ ابان بن تغلب با امام صادق علیه السلام نقل کرده است.۱۰

1.. رجال الطوسی، ص۱۰۹، ش ۱۰۶۶.

2.. همان، ص۱۲۶، ش ۱۲۶۵.

3.. همان، ص۱۶۴، ش ۱۸۷۱.

4.. رجال النجاشی، ص۱۰، ش ۷؛ الفهرست، طوسی، ص۱۷، ش ۵۱.

5.. رجال النجاشی، ص۱۰؛ الفهرست، طوسی، ص۱۷.

6.. رجال النجاشی، ص۱۰، ش ۷.

7.. نجاشی و شیخ طوسی، عنوان کتاب کشّی را نیاورده‌اند و فقط نوشته‌اند: «له کتاب الرجال» (رجال النجاشی، ص۳۷۲، ش ۱۰۱۸؛ الفهرست، طوسی، ص۱۴۱، ش ۶۰۴). برای آگاهی بیشتر از چگونگی کتاب کشّی و نام‌های احتمالی آن، ر.ک: پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، ص۴۲۳ ـ ۴۲۹.

8.. ابو زُرعة الرازی ‏(۲۰۰- ۲۶۴ ق) عُبيد اللّٰه بن عبد الكريم... أحد مشاهير الحفّاظ... و كان فقيهاً حافظاً مكثراً، قدم بغداد مرّات عديدة، و جالس أحمد بن حنبل و ذاكره، قيل: و اعتاض أحمد عن نوافله بمذاكرته. و ارتحل إلى الحجاز و الشام و خراسان... و هو أحد رواة حديث الغدير من العلماء. صنّف المسند، توفّی بالری فی آخر ذی الحجّة سنة أربع و ستّين و مئتين (موسوعة طبقات الفقهاء، ج‏۳، ص۳۶۲ ـ ۳۶۳).

9.. رجال النجاشی، ص۱۰.

10.. اختیار معرفة الرجال، ص۳۳۰ ـ ۳۳۱، ش ۶۰۱ ـ ۶۰۴.

  • نام منبع :
    میراث قرآنی ابان بن تغلب(141ق)
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد حسين مدني
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17669
صفحه از 303
پرینت  ارسال به