کتاب اشاره می‏کند.^۱

ظاهر کتاب. تفسیر الدرّ المنثور چاپ‏ها و نشرهای متعدّد به خود دیده است. دوره شش جلدی آن ـ که به وسیله دار المعرفة در بیروت چاپ شده ـ، متداول و در دسترس است. این کتاب در قطع وزیری به چاپ رسیده و نسبتاً قطور است. مصحّح کتاب محمّد الزهری الغمراوی است که در پایان جلد ششم (ص ۴۲۴)، نام خود را آورده و متن او نشان می‏دهد که این کتاب برای نخستین بار در چاپ‌خانه میمنیه مصر به سال ۱۳۱۴ه‍.ق به طبع رسیده و دار المعرفة آن را افست نموده است.

چکیده

 تفاسیر روایی اهل سنّت، در دو دسته کلّی جای می‌گیرند: تفاسیر روایی کهن و تفاسیر روایی متأخّر.

 جامع البیان طبری و تفسیر القرآن العظیم ابن ‏ابی حاتم رازی، مهم‏ترین تفاسیر رواییِ کهن اهل سنّت شمرده می‌شوند. الکشف و البیان عن تفسیر القرآن اثر ثعلبی نیشابوری را نیز می‏توان در تفاسیر کهن اهل سنّت جای داد.

 تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر دمشقی، و تفسیر مشهور الدرّ المنثور سیوطی، از تفاسیر مهم و متأخّر اهل سنّت هستند. سیوطی در این تفسیر، به گردآوری ساده روایات بدون تحلیل و تبیین و نقد آن‏ها بسنده کرده است.

پرسش و پژوهش

۱. ثعلبی در الکشف و البیان، چه تفسیری را ذیل آیه ۴۳ سوره رعد ارائه کرده است؟

۲. یک نمونه از تذکّر یا نقد ابن‏ کثیر نسبت به روایات اسرائیلى را گزارش کنید.

۳. با مراجعه به تفسیر الطبری، آرای ذیل آیه تطهیر را گزارش و نقد کنید.

۴. آرا و روایات ابن کثیر در باره آیه ۳۲ سوره شورا را به شکل مختصر بیان کنید.

نکرده است. همچنین، تفسیر طبری به قرائت‏های متفاوت پرداخته است؛ ولی سیوطی چندان توجّهی به این مسئله نکرده است. تفاوت دیگر، آوردن سند روایات در تفسیر طبری است؛ به خلاف سیوطی که این اسناد را برای اختصار و تقلیل حجم، حذف کرده است. به همین دلیل، طبری گاه به دلیل تفاوت اسناد، چند روایت با متن مشابه و یکسان را تکرار می‏کند؛ امّا در الدرّ المنثور چنین تکراری کم‏تر به چشم می‏آید. نیز شایان توجّه است که طبری بیش‏تر از سیوطی به ارائه رأی نهایی دست زده است.

تأثیر بر تفاسیر دیگر

بررسی تأثیر الدرّ المنثور بر آثار بعدی، نیازمند یک کاوش گسترده و همه‏جانبه است. امّا به طور کلّی، جامعه علمی مسلمانان و به‏ویژه مسلمانان اهل سنّت، با دیده قبول به کتاب‏های سیوطی نگریسته‏اند و از این رو، بسیاری از کتاب‏های او و از جمله تفسیر الدرّ المنثور، با استقبال عالمان پس از وی رو به رو شده است. برای نمونه، محمّد بن علی شوکانی (م۱۲۵۰ق)، از محدّثان بزرگ اهل سنّت در قرن سیزدهم، در تفسیر خود به نام فتح ‏القدیر، بهره فراوانی از الدرّ المنثور برده و در موارد بسیاری، از آن روایت نقل کرده است.^۱ مفسّر هم‏عصر او، سیّد محمود شهاب الدّین آلوسی بغدادی (م۱۲۶۴ق) نیز در روح المعانی چنین کرده است.^۲ تفسیر آلوسی بزرگ است و در سراسر سی جلد تفسیر او، نام الدرّ المنثور مشاهده می‏شود. شنقیطی از عالمان و مفسّران قرن چهاردهم نیز در تفسیرش به نام أضواء البیان بارها از تفسیر سیوطی روایت نقل کرده است.^۳

مفسّران شیعه نیز از الدرّ المنثور استفاده کرده و یا به آن توجّه داشته‏اند؛ چنان‏که علامه طباطبایی در تفسیر گران‏قدر المیزان، در موارد بسیار و به‏ویژه در بحث روایی، به مطالب این