15
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم

د - غيبت كبرا، شامل: فلسفه غيبت، طول عمر، نيابت عامه، نشانه‏هاى ظهور، انتظار، رسالت جهانى مهدوى؛
ه - پاسخ به شبهات مهدويت و نقد مهديان دروغين .

۳. سير تحوّل شعر مهدوى‏

شعر مهدوى، مانند همه پديده‏هاى اجتماعى، از تحوّل در طول چهارده قرن تاريخ اسلام برخوردار بوده است. اين تحوّل را هم در بُعد كمّيت شاهد هستيم و هم در محتوا و مضمون.
در بُعد كمّيت، وقتى به پيشينه شعر فارسى نگاه مى‏كنيم، از قرن پنجم - كه آغاز شعر فارسى است - تا ابتداى قرن چهاردهم، بر اساس آثارى كه در ابتداى اين نوشته معرفى شد و يافته‏هاى ما، با اين نتايج مواجهيم كه البته نمى‏توان آن را آمار قطعى به حساب آورد:
قرن ششم: يك شاعر ( قوامى رازى)؛
قرن هفتم: دو شاعر ( عطار، نظامى گنجوى)؛
قرن هشتم: شش شاعر (ابن يمين، حافظ، حسن كاشى، حمزه كوچك، خواجوى كرمانى)؛
قرن نهم: ده شاعر (آذرى طوسى، ابن حسام، جعفرى فراهانى، امير نصرت رازى، اشرف شروانى، شاه نعمت اللَّه، قاسم انوار، كمال غياث شيرازى، لطف اللَّه نيشابورى، هلالى)؛
قرن دهم: هشت شاعر (اهلى شيرازى، بابا فغانى شيرازى، صدقى استرآبادى، شعبان كاشى، وحشى بافقى، فناى شيرازى، دوانى، نظام الدين استرآبادى)؛
قرن يازدهم: شانزده شاعر (حسينى فراهانى، حكيم شفايى، سليم تهرانى، طالب آملى، فيض كاشانى و فياض و...)؛
قرن دوازدهم: دوازده شاعر (اثر شيرازى، آذر بيگدلى، جوياى تبريزى، حزين


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم
14

۱۱۸۱ق) تداوم مى‏يابد.

اما در قرن سيزده و به ويژه قرن چهارده شمسى، رشد چشمگيرى در شعر فارسى مهدوى ديده مى‏شود.
پيشينه شعر عربى مهدوى به قرن نخست هجرى بر مى‏گردد و برخى از نويسندگان، آن را به دو دوره پيش از تولّد امام مهدى و پس از تولّد ايشان تقسيم كرده‏اند.
پيش از تولّد و در دوران حضور امامان، از شاعرانى چون كُمَيت اسدى (م ۱۲۶ق)، سيّدِ حِميَرى (م‏۱۷۳ق)، و دعبل (م ۲۴۶ق) ياد كرده‏اند.
امّا پس از ولادت، شعر عربى تا پيش از قرن چهاردهم قمرى در فقر به سر مى‏برد و تنها از شعر كسانى چون : ابن ابى الحديد (م ۶۵۶ق)، طلحه شافعى (م ۶۵۰ق)، ابن عربى (م‏۶۳۷ق)، صدرالدين قونوى (م ۶۷۳ق)، بسطامى (م ۸۵۸ ق)، اربلى (م ۶۹۲ق) و شيخ بهايى (م ۱۰۳۱ق) ياد مى‏شود.
اما از قرن چهارده، شعر عربى مهدوى گسترش مى‏يابد و تا قرن پانزده همچنان سير صعودى دارد.
از جهت كمّيت، بر پايه دو دانش‏نامه معرفى شده، آمار اشعار عربى و فارسى به اين صورت است: شعر فارسى قريب به پنج هزار شعر از حدود پانصد شاعر؛ شعر عربى ۱۷۵۱ شعر از حدود پانصد شاعر.

۲. مضامين شعر مهدوى‏

مضامينى كه در اشعار مهدوى اعم از فارسى و عربى در طى قرون متمادى تبلور يافته است، عبارت اند از:
الف - توصيف امام مهدى، شامل: اصل و نسب، ولادت، نيمه شعبان، و القاب؛
ب - فضايل و مناقب، شامل: ولايت تكوينى، توصيف و تمجيد؛
ج - غيبت صغرا و نوّاب اربعه؛

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد دهم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20213
صفحه از 367
پرینت  ارسال به