71
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

حضور جمع كثيرى از مردم ، شكل مى‏گرفته است.۱
حضور گسترده مردم در اين گونه جلسات ، هم در مدينه وهم در خراسان ، به كرّات گزارش شده است. احمد بن محمّد بن ابى نصر بَزَنطى ، وقتى جلسه امام در باره عيد غدير در مدينه را توصيف مى‏كند ، مى‏گويد:
كُنَّا عِنْدَ الرِّضَا عليه السلام وَ الْمَجْلِسُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ فَتَذَاكَرُوا يَوْمَ الْغَدِيرِ فَأَنْكَرَهُ بَعْضُ النَّاسِ .۲
نزد امام رضا عليه السلام بوديم و مجلس پُر بود . سخن از روز غدير به ميان آمد و برخى از مردم ، آن را انكار كردند ... .
اين گزارش ، بيانگر حضور پُرشور افراد گوناگون و حتّى مخالف در جلسه حديث امام است . در اين گزارش ، امام عليه السلام احاديثى را بيان مى‏كند كه راوى مى‏گويد : «بزنطى ، بيش از پنجاه بار اين روايت را در جلسات مختلف ، روايت كرد».۳در خراسان نيز اين جمعيت ، نه تنها كاسته نشد ، بلكه فزونى يافت. در جلسات مأمون كه امام عليه السلام در آن حضور داشت ، دقيقاً همين اصطلاح «الْمَجْلِسُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ»۴ به كار رفته و حتّى در مواردى ، تعداد حضّار نيز گزارش شده است:
على بن موسى الرضا عليه السلام در شهر مرو بود و سيصد و شصت مرد از پيروانش از شهرهاى گوناگون ، همراهش بودند .۵

1.الكافى : ج ۴ ص ۲۳ . از قرائن موجود در متن ، مى‏توان دريافت كه اين جلسه در حجاز بوده و روشن نيست كه در مدينه بوده يا در مِنا (قصص الأنبياء ، راوندى : ص‏۱۶۰).

2.تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۲۴ ح ۹ .

3.همان .

4.الاحتجاج: ج ۲ ص ۴۱۵.

5.المجتنى : ص‏۲۲. همچنين مراجعاتى به امام در اين جلسات در مرو بوده است (ر . ك : عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۱۲۴) .


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
70

مى‏فرمايد:
هُمْ عُلَمَاءُ آلِ مُحَمَّد الَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ وَ أَوْجَبَ مَوَدَّتَهُمْ.۱
آنان عالمان خاندان محمّد صلى اللّه عليه و آله هستند ، كه خداوند ، پيروى از آنان را فريضه دانسته و دوستى با ايشان را واجب كرده است .

۲ . حلقه‏هاى حديثى‏

برپايى حلقه‏هاى متعدّد حديثى به وسيله انديشمندان شيعى و در راس آنان امام على بن موسى الرضا عليه السلام از ويژگى‏هاى اين دوران است. على‏رغم حركت انحرافى واقفيان و وارد شدن لطمه به هويت و همبستگى شيعيان ، گزارش‏هاى متعدّدى حاكى از مراجعات گسترده در اين زمان به امام است. اين گزارش‏ها نشان از آن دارند كه مردم در مدينه، كوفه، مِنا و خراسان ، مشتاقانه در جلسات امام عليه السلام شركت مى‏كردند.۲
امام رضا عليه السلام جلساتى را در سال ۱۹۴ هجرى ، در مدينه تشكيل مى‏داد و در آن ، رواياتى را به صورت مسند از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله روايت مى‏كرد. حاصل اين جلسات ، كتاب صحيفة الرضا عليه السلام شد كه احمد بن عامر طايى آن را روايت كرده است.
راوى ديگرى به نام داوود بن سليمان غازى نيز در چنين جلساتى شركت كرده و كتاب مسند الرضا عليه السلام را گِردآورده است. در برخى از روايات ، حتّى مكان جلسات امام هم آمده است . براى نمونه امام عليه السلام در مسجد دار معاويه مدينه جلسه درس داشته است .۳ گفتنى است كه در حجاز ، حلقه‏هاى متعدّدى در محضر امام عليه السلام با

1.ر . ك : همان .

2.قرب الاسناد: ص‏۲۰۰.

3.همان .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 37471
صفحه از 584
پرینت  ارسال به