7
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

پيش‏گفتار

حكمت ، در لغت‏

واژه «حكمت» ، در لغت ، از ريشه «ح ك م» به معناى «منع» است ؛ زيرا حُكم و داورى عادلانه ، مانع ظلم است . نام‏گذارى علم به «حكمت» نيز بدين جهت است كه از جهل ، جلوگيرى مى‏كند . همچنين ، دهنه اسب و ديگر چارپايان ، «حَكَمه» ناميده مى‏شود ؛ چون مانع و مهار كننده حيوان است ،۱ چنان كه بر هر چيز نفوذناپذيرى ، صفت «محكم» اطلاق مى‏گردد .۲
آلوسى ، در تفسير روح المعانى ، در تبيين واژه «حكمت» ، از كتاب البحر ، چنين نقل مى‏كند :
دانشمندان ، در معناى اين كلمه ، ۲۹ قول دارند كه برخى از آنها به هم نزديك اند و پاره‏اى از عالمان ، بيشتر اين معانى را اصطلاحى مى‏دانند كه قائل به آن ، به مصداق مهمّى از «حكمت» ، بسنده كرده و همان را در معناى آن آورده است ، و گر نه در اصل ، از مصدر «اِحكام» به معناى استوارى در علم ، گفتار و كردار و يا همه اينهاست .۳
بنا بر اين ، از منظر واژه‏شناسى ، «حكمت» ، حاكى از نوعى استوارى و اِتقان است و به هر چيز استوار و نفوذناپذير ، اعم از مادّى و معنوى ، اطلاق مى‏گردد .

1.ابن فارس مى‏گويد : حا و كاف و ميم ، يك ريشه و به معناى منع است . معناى نخستِ آن ، «حُكم» است كه جلوگيرى از ستم است . لگام چارپا را از اين جهت «حَكَمَة» گفته‏اند كه باز دارنده آن است . حكمت هم در قياس با آن ، مانع از جهل است (معجم مقاييس اللّغة : ج‏۲ ص‏۹۱) .

2.در الصحاح (ج ۵ ص ۱۹۰۲) در معناى «أحكَمتُ شَيئاً فَاُحكِمَ» آمده است : چيزى را استوار كردم و آن هم استوار شد ؛ يعنى پا بر جا و محكم شد .

3.روح المعانى : ج ۳ ص ۴۱ .


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 37470
صفحه از 584
پرینت  ارسال به